Paragrafen

De gemeente Wormerland ziet het belang van risicomanagement. Zo beheersen we de risico’s die de bedrijfsvoering kunnen belemmeren. In deze paragraaf leggen we een relatie tussen de risico’s en de financiële weerstand.

Deze paragraaf is een onderdeel van het risicomanagementproces en geeft inzicht in het weerstandsvermogen van de Gemeente. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de financiële draagkracht als zich tegenvallers voordoen.

De paragraaf geeft in het kort weer waar de uitgangspunten van risicomanagement zijn vastgelegd (beleid) en uit welke componenten het weerstandsvermogen bestaat. Verder geven we inzicht in de opbouw van het risicoprofiel (de gesignaleerde risico’s), de opbouw van de beschikbare weerstandscapaciteit (vrije middelen om de gesignaleerde risico’s in financiële zin op te kunnen vangen), het ratio weerstandsvermogen en de kengetallen.

Risicomanagementbeleid 
Het beleid (uitgangspunten en werkwijze) dat wij voeren ten aanzien van risicomanagement staat in het beleidskader risicomanagement en weerstandsvermogen Wormerland. Goedgekeurd door de raad van Wormerland d.d. 29 juni 2021 (RV-nummer: 2021/24). 

Risicomanagement heeft op het niveau van de raad, het college van B&W en het ambtelijk management een structurele plek gekregen binnen de planning- en control cyclus. Eén van de voorwaarden voor een adequaat risicomanagement is dat bestuurlijke doelstellingen voor programma’s, strategische projecten en grondexploitaties helder zijn. Verder is het noodzakelijk dat zowel bestuur als management zich bewust zijn dat risicomanagement onderdeel is van het normaal besturen/managen van de gemeente. Dit betekent dat we het inventariseren van risico’s, het inschatten ervan en het treffen van beheersmaatregelen voortdurend in de praktijk toepassen. Het risicoprofiel van de gemeente is namelijk dynamisch. Er doen zich nieuwe risico’s voor en risico’s verdwijnen of verminderen in omvang (gevolg en/of kans van optreden).

Wat is weerstandsvermogen?
Risicomanagement en het weerstandsvermogen zijn nauw met elkaar verbonden. Het doel van het hebben van weerstandsvermogen is dat er een buffer aanwezig is om de financiële tegenvallers op te vangen zodra risico’s werkelijkheid worden. Kortom: weerstandsvermogen is het vermogen om risico’s te kunnen dekken. 

Het weerstandsvermogen kan afgebeeld worden als onderstaande weegschaal: 

Risico-inventarisatie 
We hebben de risico’s systematisch in kaart gebracht en beoordeeld. Er zijn 27 (begroting 2022: 17) risico’s in beeld gebracht. Verder is inzichtelijk wat de risicoscore (kans x gevolg) is voor en na het implementeren van beheersmaatregelen. Om een risicoweging mogelijk te kunnen maken zijn alle risico’s gewogen op kans van voorkomen en financieel gevolg. Voor de kans en het gevolg zijn scoreklassen gedefinieerd waardoor de uiteindelijke risicoscore ligt tussen de 0 (minimaal) en 25 (maximaal). 

Een risicoscore in het groene gebied, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Risico’s die in het oranje gebied zitten vragen om aandacht. Ze vormen individueel nog geen reëel gevaar voor de continuïteit van de organisatie, maar naarmate de tijd vordert, kan het risico wel een bedreiging gaan vormen. Een risico dat zich in het rode gebied bevindt, vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie in gevaar komt.

De risicokaart
Om meer inzicht te krijgen in de spreiding van de risico’s naar kansen impact, gebruiken we de risicokaart (zie hieronder). De nummers geven de aantallen risico’s weer die zich in het desbetreffende vak van de risicokaart bevinden. Dit maakt inzichtelijk hoe de risico’s zijn verdeeld over het groene, oranje en rode gebied.

De gemiddelde risicoscore voor de gemeente is 7,3 (begroting 2022: 4,7). De gemiddelde risicoscore is verslechterd door verhoogde impact (inflatie/energiekosten en openeinderegelingen) en verhoogde kans (bepaalde risico’s worden duidelijker/realistischer). 

In de hiernavolgende tabel geven we de top 10 risico’s van de gemeente Wormerland weer, gerangschikt naar financiële impact. Het percentage geeft in grote lijnen de weging van het betreffende risico aan t.o.v. het totaal aan risico’s.

Tabel: Top 10 risico’s begroting 2023.
In totaal zijn er voor de gemeente 27 risico’s geïdentificeerd en gekwantificeerd met een risicobedrag van € 3,702 miljoen. Van de 27 risico’s zijn er nul als niet financieel beoordeeld.

Met het risicoprofiel van Wormerland kunnen we bepalen hoeveel geld nodig is om alle risico’s te kunnen financieren. De benodigde weerstandscapaciteit berekenen we met een risicosimulatie. 

Berekening van de benodigde weerstandscapaciteit verslagjaar 2023
Het totaalbedrag van eventueel zich voor doende risico’s bedraagt € 3.702.374, waarvan € 815.000 met een structurele consequentie. De benodigde (berekende) weerstandscapaciteit voor 2023 bedraagt € 5.691.891.

Berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit verslagjaar 2023
De verwachte omvang van de algemene reserve bepaalt de beschikbare weerstandscapaciteit. 

Ratio weerstandsvermogen
In deze paragraaf leggen we een relatie tussen de twee componenten om het ratio weerstandsvermogen van Wormerland te bepalen. De benodigde weerstands-capaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit, kunnen we afzetten tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.

Beoordeling ratio weerstandsvermogen
De ratio kan aan de hand van onderstaande tabel (weerstandsnorm) worden beoordeeld. 

In het beleidskader is vastgelegd dat de ratio minimaal 1,0 moet bedragen (waarderingscijfer C zijnde voldoende) waarbij we ons richten op 1,5. 
De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt per ultimo 2023, in totaal € 3.689.617,-. 
Als we de beschikbare weerstandscapaciteit afzetten tegen de benodigde (berekende) weerstandscapaciteit € 5.691.891 dan is de ratio voor Wormerland 0,6 (begroting 2022: 0,9): wat betekent dat de weerstandscapaciteit onvoldoende is.

Versterken weerstandsvermogen (beschikbare weerstandscapaciteit)
De hoogte van de Algemene Reserve is gerelateerd aan het weerstandsvermogen van de gemeente. Hiermee wordt bedoeld de relatie tussen de gekwantificeerde risico’s en het eigen vermogen en de mate waarin de gemeente in staat is om de geprognosticeerde risico’s op te vangen. Hoe hoger de omvang van de Algemene reserve, hoe beter de gemeente in staat is om tegenvallers op te vangen. De Algemene reserve kan worden verhoogd door toevoegingen aan deze reserve. Gelet op de aaneensluitende periodes van bezuinigingen op de begroting, is het haast onmogelijk om een positief jaarrekeningresultaat te bereiken. De Algemene reserve moet dus met name worden gevoed met incidentele opbrengsten, zoals meevallers in Algemene Uitkering (Meicirculaire 2022). 

Uitbreiding BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten)

Vanuit de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) worden deze onderstaande financiële getallen opgenomen. Deze moeten meer zicht geven over de financiële positie en de vergelijkbaarheid daarvan met andere gemeenten.

Netto schuldquote

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast.

Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio geeft aan het Eigen Vermogen als percentage van het Totale Vermogen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente.

Kengetal grondexploitatie

De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant beoordeelt ieder jaar of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen.

Zoals uit onderstaand staatje blijkt, is er in Wormerland geen sprake meer van boekwaarden van grondexploitaties. De kengetallen zijn vanaf 2016 dan ook 0%.

Structurele exploitatieruimte

Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden

De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en de reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden te vergelijken met het landelijk gemiddelde van het jaar daarvoor en dit uit te drukken in een percentage. Voor de berekening van de meerjarige belastingcapaciteit is vanaf 2024 doorgerekend met het voor 2023 gehanteerde inflatiepercentage (2,2%) en de reguliere extra tariefstijging vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) van 2%.

*) Bij de OZB-lasten is uitgegaan van de gemiddelde WOZ-waarde, tegen het eigenaarstarief. Hierin is dus niet meegenomen dat een deel van de gezinnen geen eigen woning heeft. Niet bekend is hoe dit bij de landelijk gemiddelde woonlasten is verwerkt.  

**) Vanaf 2022 geldt het variabele afvalstoffenheffingstarief. Het tarief is afhankelijk van hoe vaak de restafvalbak aan de weg wordt gezet in combinatie met het formaat van de bak (laagbouw) of hoe vaak men afval aanbiedt in de (ondergrondse) container voor restafval (hoogbouw). Daarmee hebben inwoners invloed op de hoogte van hun afvalstoffenheffing. In de begroting wordt de benodigde opbrengst bepaald naar aanleiding van de prognose van de werkelijke kosten. Het streven is een kostendekkend tarief. In de Tarievennota welke jaarlijks op de raadsagenda staat in december, volgt besluitvorming over de geldende tarieven voor het komende jaar. Voor het begrotingsjaar 2023 zijn de tarieven dus nog niet definitief.

Alle kapitaalgoederen moeten worden onderhouden. De onderhoudsstatus bepaalt de kwaliteit van het voorzieningenniveau. Deze paragraaf beschrijft welke werkzaamheden in 2023 worden uitgevoerd en vormt daarmee een dwarsdoorsnede van de begroting.

In onderstaande tabel zijn de van belang zijnde gegevens per kapitaalgoed weergegeven:

^1. Gewenst kwaliteitsniveau

^2. Beheers- en onderhoudsplannen / looptijd

^3. Financiële consequenties conform plannen

^4.Raming volledig en reëel in begroting

^5.Is er sprake van achterstallig onderhoud (AOH)?

^6. Zo ja, zijn er voldoende reserves/voorzieningen voor het achterstallig onderhoud (AOH)?

Integrale projecten
Het Wezenland gaat in 2023 in uitvoering.  Dit betreft integraal groot onderhoud van de openbare ruimte in deze wijk.
De Kalanderwijk zal in 2023 worden voorbereid waarna de uitvoering in 2024 zal plaats vinden.

Water
De gemeente Wormerland heeft een intentieovereenkomst 'Overname Stedelijk Water' afgesloten met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) waarin partijen de intentie hebben uitgesproken om het onderhoud van het stedelijke water, dit bestaat onder andere uit het maaien van waterplanten en baggeren, over te dragen van de gemeente naar het HHNK. Naar verwachting is de overname vanaf 2023 een feit.

Wegen
De gemeente Wormerland heeft een intentieovereenkomst ‘Overdracht wegen buitengebied’ gesloten met het HHNK. Naar verwachting zullen deze wegen in 2024 worden overgenomen.

Gebouwen
Voor het onderhoud aan de gebouwen is een Meerjarenonderhoudsplan (MOP) opgesteld. Het onderhoud zal conform deze MOP plaatsvinden. Voor elk gebouw wordt een MJOP (meerjaren onderhoudsplanning) vastgesteld. Uitgangspunt is een onderhoudsniveau van voldoende tot goed.

De visie voor het in deze gemeente te voeren grondbeleid is door de gemeenteraad verwoord in de vastgestelde Nota Grondbeleid Wormerland. In de nota is uitgesproken, dat het grondbeleid moet worden beschouwd als een instrument om andere gemeentelijke beleidsdoelstellingen te realiseren. Bevestigd is, dat de gemeente geen actieve grondpolitiek voert en dat voortgegaan wordt met het huidige facilitaire beleid, waarbij gebruikgemaakt wordt van alle ten dienste staande instrumenten en mogelijkheden.

Uitgangspunt blijft, dat de gemeente allereerst tracht te komen tot kostenverhaal door middel van het sluiten van een anterieure exploitatieovereenkomst. Afdwingbaar kostenverhaal zal worden toegepast indien geen of onvoldoende resultaat kan worden bereikt. Het vaststellen van een exploitatieplan op basis van de Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) is daarvoor het geëigende instrument. Bij de uitgifte van gronden en panden wordt een marktconforme prijs gehanteerd. Uitsluitend indien sprake is van uitgifte van grond ten behoeve van een maatschappelijke, niet commerciële functie kan een lagere prijs worden gehanteerd in bijzondere door het college te bepalen gevallen.
 
Bouwgrondexploitaties 
Er zijn geen gronden meer in eigendom die vallen onder de bouwgrondexploitatie.

Prognoses
•    Complexen Gele Lisstraat: circa 94 woningen (saldo van nieuwbouw minus sloop) 
•    Wormervelden circa 205
•    Zaandriehoek, circa 210 woningen 
•    Sluisstraat en vm. school Oostknollendam, circa 15 woningen 
•    Veerdijk 56, circa 5 woningen 
•    Veerdijk 57, circa 15 woningen 
•    Veerdijk 58, circa 39 woningen 
•    Veerdijk 59: circa 5 woningen 
•    Veerdijk 41; circa 13 woningen
•    Veerdijk 42; circa 18 woningen
•    Veerdijk 44; circa 100 woningen
•    Bruynvisweg 2, 2a en 3; circa 240 woningen 
•    Lepelbladstraat 5: circa 12 woningen

Op verzoek van de controlecommissie: vanaf de volgende begroting (2024) de prognose PER JAAR laten zien (wel met een disclaimer dat grote projecten soms in de tijd schuiven door allerlei externe oorzaken, zoals wet- en regelgeving)

De nieuwbouw van woningen vindt voornamelijk plaats op locaties binnen de bestaande kernen. Bouwen binnen bestaand stedelijk gebied blijft daarbij het uitgangspunt, immers het behoud van het groene en landelijke karakter is een belangrijke peiler. De komende jaren vindt (vervolg)nieuwbouw plaats op diverse (grotere) locaties. Wormervelden en de Zaandriehoek zijn hier voorbeelden van. De woningprogramma’s van nieuwbouw- en herstructurering opgaven worden getoetst aan de hand van de streefpercentages voor de inrichting van woningbouwprogramma’s zoals opgenomen in de omgevingsvisie

We koersen in de nieuwbouw op de volgende streefpercentages:
• 30% sociale huur 
• 10% middel dure huur 

1. Via samenwerkingsverbanden kan worden samengewerkt aan beleidsuitdagingen die gemeentegrensoverschrijdend zijn of die voor meerdere gemeenten van groot belang zijn;
2. Sommige taken vragen specialistische kennis die onze eigen organisatie niet kan bieden;
3. Het beleggen van taken bij een samenwerkingsverband kan efficiënter/goedkoper zijn dan de taken in de eigen organisatie te beleggen, waardoor voor minder geld minstens dezelfde (maar vaak een hogere) kwaliteit geleverd kan worden;
4. Voor sommige beleidsterreinen is het wettelijk verplicht om een samenwerkingsverband op te richten.

Overzicht verbonden partijen

Geen verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen 

Overzicht verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

Geen verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

Programma 6  Bestuur en organisatie

•    het treasurystatuut,
•    de financieringsparagraaf

Bij interne ontwikkelingen gaat het onder andere over het afstoten van bedrijfsonderdelen of het oppakken van nieuwe activiteiten. Het komend jaar is van geen van beide sprake. Ten aanzien van de externe ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de treasuryfunctie, zoals de internationale economische ontwikkeling en de geld- en kapitaalmarkt, laten wij ons primair adviseren door onze ‘huisbankier’ de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Onze adviseurs aldaar volgen de ontwikkelingen nauwlettend en hebben ook de knowhow op dit gebied.

De komende jaren verwachten wij een financieringsbehoefte die wordt veroorzaakt door de doorlopende investeringen per balansdatum 2022, het meerjarenplan 2023-2026 en het inzetten van reserves en voorzieningen.

We volgen de liquiditeiten nauwlettend. De Wet FIDO verplicht gemeenten binnen de kasgeldlimiet en de renterisiconorm te blijven. Investeringen en de daaraan verbonden geldleningen hebben gevolgen voor deze renterisiconorm. Onder ‘Risicobeheer’ verwerken we de genoemde financieringsbehoefte in de berekening van de renterisiconorm, zodat we kunnen beoordelen of ons voorgenomen beleid voor 2023-2026 binnen de kaders van de Wet Fido valt.

Hierbij inzicht in de ontwikkeling van de portefeuille van de langlopende leningen.

Rentevisie
We baseren ons op verwachte ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt. De grote algemene banken en de banken voor de publieke sector (onder andere onze ‘huisbank’ BNG) houden deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Met inachtneming van de zogenaamde ‘prudente’ houding die een gemeente ten aanzien van beleggingen en leningen dient te hebben, zijn we tot een eigen rentevisie gekomen. (Zie ook ‘uitgangspunten treasurybeleid 2023-2026’).

Rentekosten
In de notitie afschrijving en rentebeleid van 2020 zijn ook de rentekosten voor investeringen en eigen financieringsmiddelen opgenomen. Vanaf het jaar 2022 wordt de rekenrente niet meer voor 4 jaar vastgesteld, maar ieder jaar via de Kadernota bekeken en vastgesteld.  Het rentepercentage van de rekenrente wordt voor het desbetreffende jaar in de Kadernota vastgesteld.  De rente voor investeringen en dergelijke is in de uitgangspunten van de Kadernota 2023 ook voor het jaar 2023 vastgesteld op 1,5%.

De Wet FIDO verplicht de kasgeldlimiet en de renterisiconorm in beeld te brengen. De provincie gebruikt deze bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie. De kasgeldlimiet betreft het renterisico van de vlottende schuld. De renterisiconorm betreft het renterisico van de langlopende schuld.

In de renterisiconorm wordt rekening gehouden met de renterisico’s die gemeenten lopen over nieuw af te sluiten leningen ter vervanging van afgeloste leningen. De renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zorgen ervoor dat de gemeente een ogenschijnlijk gering risico loopt (zie rentevisie).

De solvabiliteit geeft aan de mate waarin een onderneming met eigen middelen (eigen vermogen) is gefinancierd. In het bedrijfsleven is deze ratio van belang om te zien in hoeverre de onderneming in staat is om aan haar financiële verplichtingen (betalingen) kan voldoen door inzet van haar eigen vermogen. Voor een gemeente is de hoogte van de solvabiliteit van minder belang dan voor een bedrijf. Toch geeft het een aardig inzicht in de vermogensverhoudingen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente. Afhankelijk van de directe opbrengstwaarde van de activa ligt de minimumnorm voor het bedrijfsleven op een waarde tussen de 25% en 40%.  De solvabiliteit wordt berekend door het eigen vermogen te delen door het totale vermogen x 100%.

In volgend schema is de solvabiliteit berekend op basis van de vastgestelde jaarrekeningen.

Het uitgangspunt voor de treasury-activiteiten voor de jaren 2023 tot en met 2026 is dat we de bedragen en looptijden van aan te trekken langlopende leningen afstemmen op het renterisico dat de gemeente loopt. De zogenaamde renterisiconorm bedraagt 20% van het begrotingstotaal.  Nieuwe leningen worden aangetrokken voor een looptijd van vijf tot dertig jaar. De looptijd is mede afhankelijk van de dan geldende rentepercentages en de verwachting hiervan naar de toekomst toe. De structurele vermogensbehoefte wordt structureel gefinancierd.

De paragraaf lokale heffingen bevat de geraamde inkomsten op lokale heffingen, het beleid ten aanzien van de lokale heffingen, een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid en een aanduiding van de lokale lastendruk.

Retributies versus belastingen

Er zijn twee soorten gemeentelijke heffingen: retributies en belastingen. Bij de retributies is er sprake van een tegenprestatie van de gemeente en mogen de geraamde opbrengsten niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor de uitoefening van de taak. Dit betekent dat de kostendekkendheid niet meer mag zijn dan 100%. Bij belastingen is er geen directe relatie met een prestatie van de gemeente. Belastingen worden gezien als een algemeen dekkingsmiddel.

Retributies

De BBV stelt eisen over de onderbouwing van de tarieven die hoogstens kostendekkend mogen zijn. De gemeente moet een overzicht van baten en lasten opnemen voor de heffingen waarbij sprake is van het verhalen van kosten. Daarnaast moet in een overzicht op hoofdlijnen per type heffing inzichtelijk worden gemaakt hoe bij de berekening van tarieven wordt voldaan aan de eis dat de geraamde baten de geraamde lasten niet overschrijden. Dit zijn de beleidsuitgangspunten die ten grondslag liggen aan de berekening van de tarieven. In deze begroting 2023 zijn de onderbouwingen van de riool- en afvalstoffenheffing en begraafrechten opgenomen.

Afwijking op bestaand beleid tariefbepaling OZB

Per 1 januari 2023 gaat de nieuwe verdeelsleutel van de Algemene Uitkering in. In deze herijking van het gemeentefonds zit ook een herververdeeleffect van de uitname uit de Algemene Uitkering in verband met de WOZ-waarde-stijging verweven. Zoals hierboven beschreven in de alinea "Beleidsvoornemens lokale heffingen"  heeft de WOZ-waardestijging een negatief effect op de Algemene Uitkering. Het Rijk gaat ervan uit dat bij een stijging van de WOZ-waarde de inkomsten van de gemeente stijgen door een hogere opbrengst OZB. Door deze herijking is het effect op de Algemene Uitkering 2023 van de WOZ-waardestijging ten opzichte van 2022 gewijzigd. Het effect van WOZ-waardestijging op de Algemene Uitkering is in de nieuwe situatie groter dan in de oude herverdeling.

Gezien het voordelige effect van de Meicirculaire 2022 hebben we de opbrengst OZB in de begroting 2023 alleen opgehoogd met areaaluitbreiding en het inflatiepercentage (2,2%) en is afgeweken van het bestaande beleid om ook de korting op de Algemene Uitkering i.v.m. WOZ-stijging te compenseren in de OZB-tarieven. Deze (incidentele) afwijking op bestaand beleid is onderdeel van de besluitvorming in deze begroting.

Belastingen hebben een algemeen karakter. Een directe relatie tussen de belasting en de gemaakte kosten van de gemeente is in het algemeen niet aanwezig. Uitgangspunt bij het vaststellen van de belastingtarieven is dat deze trendmatig worden verhoogd met de verwachte inflatie. In overeenstemming met de Kadernota 2023 is in de Programmabegroting 2023-2026 voor de belastingen rekening gehouden met een inflatiepercentage van 2,2%.

Onroerendezaakbelasting (OZB)
De grondslag voor de OZB wordt gevormd door de waarde van het onroerend goed, die jaarlijks wordt vastgesteld (de zogenaamde herwaardering). Wormerland hanteert het uitgangspunt dat de gemiddelde waardestijging (of daling), die voortvloeit uit de herwaardering, wordt gecompenseerd door een evenredige tariefsverlaging (of evenredige tariefsverhoging). Daarmee bereikt de gemeente dat waardemutatie niet leidt tot een wijziging in de totale opbrengst, maar slechts tot individuele verschillen in aanslagen. Dat is het geval als de waarde van een woning meer of juist minder is gestegen dan het Wormerlandse gemiddelde. Dan levert de herwaardering een voordeel of juist een nadeel op voor de eigenaar. De WOZ-waarden voor het belastingjaar 2023 worden gebaseerd op het prijspeil 1 januari 2023.  Deze waarde is in het vierde kwartaal 2022 bekend.

Naast bovengenoemd effect heeft WOZ-waardestijging een daling van de rijksinkomsten als gevolg. De gemeente ontvangt bij stijgende WOZ-waardes minder Algemene Uitkering. Het Rijk gaat ervan uit dat bij een stijging van de WOZ-waarde de lokale inkomsten van de gemeente stijgen door een hogere opbrengst OZB. Om de opbrengsten voor de gemeente gelijk te houden hanteren we normaliter volgens bestaand beleid voor het OZB-tarief naast de inflatiestijging ook een compensatiestijging in verband met de dalende Algemene Uitkering. In de primaire begroting 2023 wijken we af van dit beleid en is de OZB-opbrengst alleen verhoogd met areaaluitbreiding en inflatie. Besluitvorming in verband met deze afwijking op bestaand beleid volgt bij de begrotingsraad.

Roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting (RWWB)
Eigenaren en gebruikers van onroerend goed betalen gemeentelijke belastingen in de vorm van de onroerendezaakbelasting (OZB). Het is wettelijk mogelijk om ook voor eigenaren en gebruikers van roerende woon- en bedrijfsruimten (zoals woonboten en woonwagens) een gelijke belasting in te voeren, te weten de Roerende Woon- en bedrijfsruimte belasting (RWWB). Om eigenaren en gebruikers van roerend en onroerend goed gelijk te behandelen is het tarief van die belasting gelijk aan het tarief van de OZB.

Hondenbelasting
Onder de naam “hondenbelasting” heft de gemeente een belasting op het houden van honden binnen de gemeente. Belastingplichtige is de houder van de hond. Het aantal honden is bepalend voor de opbrengst van de belasting.

Onder de naam retributies heft de gemeente tarieven voor diverse typen van dienstverlening. Bij retributies is, anders dan bij belastingen, wél sprake van een directe relatie tussen de heffing en de gemeentelijke taakuitoefening.  De belastingplichtige is de aanvrager van de dienst of degene voor wie de dienst is verleend. De geraamde opbrengsten mogen niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor die taakuitoefening. Of gemeentelijke tarieven werkelijk kostendekkend zijn is een beleidskeuze.

In onderstaande tabel wordt aangegeven welke opbrengsten en retributies er zijn en hoeveel de inkomsten daarvan bedragen. Onderaan de tabel ziet u het totale nettoresultaat van de heffingen.

*) incl. areaaluitbreiding

De gemeente kan kwijtschelding verlenen aan personen die niet in staat zijn om hun belasting te voldoen. Hiervoor zijn bij wet bepaalde normen aangegeven. Het kwijtscheldingspercentage voor de normbedragen bedraagt 100%. Kwijtschelding wordt verleend voor onroerendezaakbelasting, roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting, afvalstoffenheffing en rioolrechten. Voor het jaar 2023 wordt verwacht dat aan kwijtschelding een bedrag wordt verstrekt van € 160.000.

De tarieven voor 2023 worden primair aangepast aan de hand van het inflatiepercentage van 2,2%, tenzij nader beperkt door wettelijke tariefstellingen. Het is niet toegestaan meer dan 100% kostendekkend te zijn. Daarom is een 100% kostendekkende legesverordening risicovol. Wanneer nieuwe jurisprudentie tot een wijziging in de toe te rekenen kosten leidt, kan de kostendekkendheid overschreden worden. Door iets onder de 100% te blijven wordt dit risico opgevangen. Welke kosten toegerekend worden om de kostendekkendheid te berekenen moet duidelijk onderbouwd zijn.

Een aantal leges is niet kostendekkend. Volledig kostendekkend maken van alle leges is niet reëel te noemen. Zo zijn bijvoorbeeld evenementenvergunningen vanwege de maatschappelijke betekenis vaak niet kostendekkend. De legesopbrengst voor omgevingsvergunningen is sterk afhankelijk van grote projecten. De kostendekkendheid hiervan dient over de jaren heen gezien te worden.

De leges zijn onderverdeeld in drie titels:

De lokale lastendruk wordt bepaald door de tarieven van de OZB, afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Voor huurders is daarbij alleen de hoogte van de afvalstoffenheffing en rioolheffing bepalend, aangezien zij niet worden aangeslagen voor de OZB. De eigenaren van woningen worden voor de drie onderscheiden belastingen aangeslagen.

Het tarievenbeleid in Wormerland is gebaseerd op twee uitgangspunten: inflatiecorrectie en kostendekkendheid. De belastingtarieven worden in 2023 verhoogd met 2,2% voor inflatie. Daarnaast heeft de WOZ-waardestijging een negatief effect op de Algemene Uitkering. Om de opbrengsten voor de gemeente gelijk te houden is een compensatiestijging van het OZB-tarief noodzakelijk. In de primaire begroting 2023 wijken we af van dit beleid en is de OZB-opbrengst alleen verhoogd met areaaluitbreiding en inflatie. Besluitvorming in verband met deze afwijking op bestaand beleid volgt bij de begrotingsraad. Voor wat betreft de retributies wordt gestuurd op kostendekkendheid. De tarieven worden formeel door de gemeenteraad vastgesteld bij de belastingvoorstellen die in december voorafgaand aan het begrotingsjaar worden aangeboden.

*) de OZB- en RZB-tarieven zijn afhankelijk van de totale WOZ-waarden, die pas aan het eind van het jaar bekend zijn. De tarieven 2023 worden bij het samenstellen van de Tarievennota berekend, en via dat document vastgesteld.

**) Vanaf 2022 geldt het variabele afvalstoffenheffingstarief. Het tarief is afhankelijk van hoe vaak de restafvalbak aan de weg wordt gezet in combinatie met het formaat van de bak (laagbouw) of hoe vaak men afval aanbiedt in de (ondergrondse) container voor restafval (hoogbouw). Daarmee hebben inwoners invloed op de hoogte van hun afvalstoffenheffing. In de begroting wordt de benodigde opbrengst bepaald naar aanleiding van de prognose van de werkelijke kosten. Het streven is een kostendekkend tarief. In de Tarievennota welke jaarlijks op de raadsagenda staat in december, volgt besluitvorming over de geldende tarieven voor het komende jaar. Voor het begrotingsjaar 2023 zijn de tarieven dus nog niet bekend.

***) Zoals in het GRP vermeld en besloten is, stijgt de rioolheffing jaarlijks met 2% vermeerderd met het desbetreffende inflatiepercentage (2,2%).

De activiteiten op het gebied van bedrijfsvoering worden uitgevoerd door OVER-gemeenten. Dit is de gezamenlijke werkorganisatie van de gemeente Wormerland en de gemeente Oostzaan. In deze paragraaf leest u een beknopte samenvatting van de Begroting 2023-2026 van OVER-gemeenten. Voor meer informatie verwijzen wij naar de begroting van OVER-gemeenten 2023-2026.

Verdere implementatie “Verbinding te OVER”
Sinds augustus 2021 is door de nieuwe directeur en zijn nieuwe managementteam hard gewerkt om inzichtelijk te maken welke investeringen in de organisatie en de organisatiestructuur noodzakelijk zijn om de door beide gemeenten gewenste ambities in te kunnen vullen. Dit heeft geleid tot een nieuwe visie voor OVER-gemeenten die vanuit verbinding beweegt: “Een lenige en slagvaardige organisatie, gericht op de buitenwereld, samen en voor elkaar, daadkrachtig, en met een positief kritische, lerende en betrokken cultuur”.

In 2023 gaat de doorontwikkeling van de interne organisatie verder. Nadat in 2022 de structuur is aangepast en volop is geïnvesteerd in het versterken van het leiderschap, onder andere door het aantrekken van teamleiders op alle afdelingen, ligt in 2023 de focus op het verder uitwerken van de gewenste integrale managementstijl, de aanscherping van processen en procedures op basis van de dienstverleningsvisie en het internaliseren van de kernwaarden van onze organisatie:

-    De blik naar de buitenwereld 
-    Duidelijk, lenig en slagvaardig 
-    Hart voor publieke zaak 
-    Vertrouwen en verantwoordelijkheid 

Het voornemen van de directeur en zijn managementteam om colleges en raden periodiek te informeren en te rapporteren over taken, formatie, organisatie en de financiële gevolgen zijn daarbij essentieel. Net als de wil bij raden en colleges om samen te zoeken naar verdere optimalisatie door focus, het maken van keuzes, het zoeken naar harmonisatie en het vastleggen van afspraken in een nieuwe Gemeenschappelijke Regeling.

Aantrekkelijk werkgeverschap
Er zal blijven worden ingezet op werving van vaste medewerkers. De extra aandacht die hieraan werd besteed de afgelopen jaren werpt zijn vruchten af. Toch hebben we het als kleine vis in een grote vijver structureel lastig om kandidaten aan ons te binden en hen te behouden. Hierdoor staat de kwaliteit van de productie onder druk. We zetten in op aantrekkelijk werkgeverschap met in ons achterhoofd dat dit maatwerk vraagt. We zetten, waar dit kan, in op het binnenhalen van getalenteerde, minder ervaren mensen die we zelf klaarstomen. Hiermee halen we een frisse blik en leergierigheid binnen en de mogelijkheid om zo blijvend te inspireren en innoveren.   

Terugdringen werkdruk en ziekteverzuim
De organisatieverandering die in 2022 is gerealiseerd moet bijdragen aan meer stabiliteit in de organisatie. Teamleiders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van medewerkers door het bieden van duidelijke kaders, persoonlijke aandacht en het verbinden van medewerkers en teams met elkaar en met de organisatie. Hierdoor ontstaat stabiliteit in personeelsbezetting, onderlinge verbinding en duidelijkheid over doelen en kaders.

Informatievoorziening
Om Informatievoorziening (DIV en ICT) verder te verstevigen werken we aan professionalisering van onze processen, goed beheer van de automatisering en hebben we extra aandacht voor Informatiebeveiliging. De automatisering en het applicatielandschap voldoen technisch gezien. Het informatielandschap is echter kwetsbaar vanwege onderbezetting op ICT en DIV. Er spelen afdeling overstijgende belangen in het landschap (op het gebied van architectuur, security, privacy en beschikbaarheid en beheer van informatie). De ambities en ontwikkelingen richten zich dan ook op versterking van de Informatievoorziening-functie. De speerpunten zijn:
-    Grip op het informatielandschap (ICT-visie, architectuur, behoeftemanagement, beheer)
-    I-expertise aanreiken aan de vakafdelingen 
-    Visie en meerjarig realisatieperspectief zaakgericht werken
-    Versterken van de competenties binnen Informatievoorziening (ICT en DIV)
-    Het ontsluiten van data om bij te dragen aan de verbetering van processen en sturing

Duurzaamheid
Gemeenten hebben een voorbeeldfunctie op het gebied van duurzaamheid. OVER-gemeenten adviseert de gemeenten Wormerland dan ook over hoe panden verduurzaamd kunnen worden. Bij de eigen dienstverlening houdt OVER-gemeenten, bijvoorbeeld op het vlak van facilitaire dienstverlening, duurzaamheid als leidraad aan.

Financieel 
De geraamde baten en lasten van OVER-gemeenten worden voor 62% toegerekend aan de gemeente Wormerland en 38% aan de gemeente Oostzaan, uitgezonderd de afgenomen specifieke dienstverlening. De bijdrage aan OVER-gemeenten die de gemeente Wormerland heeft opgenomen in de Begroting 2023-2026 is gebaseerd op de Begroting 2023 -2026 van OVER-gemeenten.

Deze paragraaf is in de begroting 2022 voor het eerst opgenomen. Onze toezichthouder, de Provincie heeft om deze paragraaf gevraagd in verband met de verslechterde financiële positie bij gemeenten. De oorzaak van deze verslechterde financiële positie ligt in het overdragen van taken vanuit het Rijk zonder toereikende financiële middelen om deze taken uit te kunnen voeren. De financiële positie van gemeenten is hierdoor steeds meer onder druk komen te staan. Gevolg hiervan bij gemeenten zijn dat er steeds vaker bezuinigingsmaatregelen, ombuigingen en/of taakstellingen nodig zijn om de meerjarenbegroting sluitend te maken. In deze paragraaf wordt een totaalbeeld geschetst welke van deze zaken in de begroting van Wormerland aan de orde zijn.

In deze primaire programmabegroting 2023-2026 zijn de volgende zaken opgenomen:

Stelposten:

Toelichting:

1) De stelpost voor OZB ivm areaaluitbreiding is niet nieuw, die nemen we al langere tijd op in onze begroting, op basis van de verwachte nieuwbouw in de komende jaren. De nieuwe woningen voor 2022 zijn al in de 1e helft van 2022 daarwerkelijk opgeleverd, zodat de realisatie voor het jaar 2023 van de bovenstaande raming, geen risico met zich meebrengt.

Taakstellingen:

Van taakstellingen is verder geen sprake in deze begroting 2023-2026.

De BBV stelt een aantal kengetallen verplicht om op te nemen in de begroting. Hieronder staan de kengetallen per programma.

* Functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen banen). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen.

** Actuele gegevens niet beschikbaar bij bron Lisa, dit betreft een schatting.

* bron: waarstaatjegemeete.nl: in 2020 zijn er 9 woningen meer dan in 2019 op een totaal aantal woningen van 6.971. 
**Prognose aantal woningen per 1 jan 2023: 7087 (zijnde 7.054 woningen plus een prognose van 35 nieuwe woningen in 2022). 
Groei woningvoorraad per 1 jan 2022: 2% Aantal woningen per 1 jan 2022 is 7.054
***De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar.
Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van het niet-werkende deel van de bevolking tot het werkende deel van de bevolking.

*) Aantallen zijn niet bekend op "waarstaatjegemeente.nl", daarom ook niet begroot voor 2022 en 2023.

*) Cijfers van CBS wijken af doordat onze administratie voor re-integratie niet volledig gekoppeld is aan het CBS.

*De gevraagde cijfers zijn niet bekend via Halt, RWS  en CBS

**de genoemde aantallen betreffen het aantal mishandelingen

*De woonlasten zijn de OZB, riool- en afvalstoffenheffing van een woonhuis met (geschatte) gemiddelde WOZ-waarde. Het OZB-tarief is gestegen met het inflatiepercentage van 2,2%.