Paragrafen

Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en alle risico’s waarvoor we geen maatregelen hebben getroffen, maar die voor de financiële positie van onze gemeente wel van materiële betekenis kunnen zijn. Onder weerstandscapaciteit verstaan we de middelen en mogelijkheden waarover we beschikken om niet-begrote kosten te dekken. Denk hierbij met name aan de algemene reserve. Volgens de nota ‘reserves en voorzieningen’ houden we als ondergrens 10 % van het uitgavenniveau van de jaarbegroting aan als de norm voor het weerstandsvermogen. Dit bedrag dient in de algemene reserve aanwezig te zijn. In deze paragraaf vindt u een inventarisatie van de weerstandscapaciteit, de risico’s en het beleid dat wij op dit gebied voorstaan.

We berekenen de weerstandscapaciteit aan de hand van vier elementen:

1. De omvang van de vrij aanwendbare reserves
Hieronder valt allereerst de algemene reserve. Dat geldt alleen indien we de rente daarvan niet benutten voor de exploitatie. Wanneer we de rente in de begroting als structurele inkomstenbron gebruiken, is de algemene reserve niet meer vrij aanwendbaar. Iedere aanwending betekent dan immers een verlaging van de rente-inkomsten, wat leidt tot een exploitatietekort.

Ook bestemmingsreserves kunnen vrij aanwendbaar zijn. Bij de bestemmingsreserves onderscheiden we verplichte en intentionele reserves. De raad kan de bestemming van verplichte reserves niet wijzigen. Dit zijn bijvoorbeeld reserves op basis van rijkssubsidies. Van intentionele reserves kan de raad de bestemming wel wijzigen. Omdat de verdeling naar verplichte en intentionele bestemmingsreserves moeilijk te maken is, laten we ze bij de berekening van het weerstandsvermogen buiten beschouwing.

De Algemene Reserve bedraagt per 31-12-2020 € 4.266.445. Dit bedrag bestaat uit het saldo per 1 januari 2020 van € 5.484.805, vermeerderd met €278.154 vanuit de resultaatbestemming 2019, € 175.026 vanwege de geleidelijke gewenning aan de toekomstige afschaffing van de precario-opbrengst. Jaarlijks (oplopend) nemen we ieder jaar 20% extra af van de geraamde opbrengst van de exploitatie. Deze jaarlijks oplopende uitname van de algemene reserve kan als incidenteel beschouwd worden. Daarnaast is er €10.000 terug gestort, welke eerder beschikbaar was gesteld voor een fietsnetwerk, maar niet door gaat. Daar tegenover is er een bedrag onttrokken van in totaal € 1.681.540 ten behoeve van de reserve Zaanbrug (€550.000+490.000), aanbesteding datacenter (€252.340) en incidentele extra bijdrage (€99.200) aan OVER-gemeenten, het Coronabudget (€250.000), raadsdebat regionale samenwerking (€30.000) en tenslotte €10.000 voor het opstellen van een Erfgoednota. Alle toevoegingen en onttrekkingen zijn incidenteel.

2. De hoogte van de post onvoorzien
Het budget voor Onvoorzien bedroeg voor 2020 het reguliere budget van € 51.117, minus de bij de Kadernota 2019 besloten verlaging van €25.000 tot en met 2021. Per saldo dus €26.117.

3. Stille reserves
De verpachte, verhuurde en te verkopen weilanden zijn getaxeerd in 2007. Inclusief de overige gronden en verhuurde panden zou dit bij verkoop een opbrengstpotentie van circa € 2 miljoen (kunnen) opleveren. Van 2008 tot en met 2019 zijn er diverse stukken en stukjes grond en woningen verkocht voor in totaal € 1.284.000. Omdat de verkoop bij een groot deel van de gronden en overige eigendommen vooralsnog niet aan de orde is, nemen wij het restant opbrengstpotentieel van € 716.000 NIET op onder de stille reserves.

Hiernaast heeft de gemeente aandelen in de HVC (via VVI) en BNG. De werkelijke waarde van de aandelen ligt ver boven de balanswaarde. Vanwege de zeer beperkte verhandelbaarheid van de betreffende aandelen, wordt hier normaliter bij de bepaling van de stille reserves niets opgenomen.

In totaliteit bedraagt de weerstandscapaciteit voor onze gemeente:

Naast het werken met de norm van 10% van het uitgavenniveau van de jaarlijkse exploitatie, hebben we bij het opstellen van de begroting 2020 geprobeerd om de ons toen bekende risico’s zo goed mogelijk te kwantificeren. Dit heeft geleid tot de onderste tabel.

Toelichting van de in de eronder staande tabel genoemde risicokansen:

Het totale bedrag van eventueel zich voordoende risico’s bedraagt bijna € 2.500.000. Ter vergelijking met de methode van 10% van de totale primair begrote exploitatielasten: hier zou voor 2020 een bedrag van € 3.565.843 uitgekomen zijn. Door het kwantificeren is dit risicobedrag dus een stuk lager geworden. De hiervoor vermelde weerstandscapaciteit ad € 4.292.600 is dus passend te noemen.

Terugkijkend naar het jaar 2020, naar welke zaken daadwerkelijk hebben geresulteerd in (negatieve) financiële effecten, komen wij tot het volgende overzicht:

De nota Strategisch Risicomanagement uit 2013 geeft aanwijzingen voor een gestructureerde en systematische aanpak van het risicomanagement. Hierin is meegenomen dat we op basis van het risicoprofiel beheersmaatregelen definiëren. Hierbij maken we een keuze uit de volgende beheersmaatregelen:

• Vermijden Dit houdt in dat het beleid waar een risico door ontstaat wordt beëindigd, op een andere manier wordt vorm gegeven of geen beleid gestart wordt dat een risico met zich meebrengt.
• Verminderen Het risico afdekken door middel van een verzekering, voorziening of budget in de begroting.
• Overdragen Het beleid dat een risico met zich meebrengt uit laten voeren door een andere partij die daarbij ook de financiële risico’s overneemt.
• Accepteren Accepteren dat er een risico is en de eventuele financiële schade volledig via de weerstandscapaciteit af dekken.

Risico's worden gedurende het jaar op actualiteit beoordeeld en worden in de diverse rapportages van de planning- en controlcyclus aangepast.

Vanuit de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) worden deze financiële getallen opgenomen. Deze moeten meer zicht geven over de financiële positie en de vergelijkbaarheid daarvan met andere gemeenten.

Netto schuldquote

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.  

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast.

Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio geeft aan het Eigen Vermogen als percentage van het Totale Vermogen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente.

Kengetal Grondexploitatie

Grondexploitatie kan een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant beoordeelt ieder jaar of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen. Zoals uit onderstaand staatje blijkt, is er in Wormerland geen sprake van hoge boekwaarden van grondexploitatie ten opzichte van de exploitatie (in dit geval totale baten). Per 1 jan 2018 hebben we alle gronden die deel uitmaakten van de grondexploitaties verkocht, zodat de totale boekwaarde hiervan per 31-12-2020 € 0 is, en het kengetal dus ook.

Structurele exploitatieruimte

Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden

De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uit te drukken in een percentage.

*) Bij de OZB-lasten is uitgegaan van de gemiddelde WOZ-waarde van € 295.000 in 2020, tegen het eigenaarstarief (0,10994%). Hierin is dus niet meegenomen dat een deel van de gezinnen geen eigen woning heeft. Niet bekend is hoe dit bij de landelijk gemiddelde woonlasten is verwerkt.  

Alle kapitaalgoederen moeten worden onderhouden. De status van het onderhoud bepaalt de kwaliteit van het voorzieningenniveau. Deze paragraaf beschrijft welke werkzaamheden in 2020 zijn uitgevoerd en vormt daarmee een dwarsdoorsnede van de jaarrekening.

In onderstaande tabel zijn de van belang zijnde gegevens per kapitaalgoed weergegeven:

^1. Gewenst kwaliteitsniveau

^2. Beheers- en onderhoudsplannen / looptijd

^3. Financiële consequenties conform plannen

^4.Raming volledig en reëel in begroting

^5.Is er sprake van achterstallig onderhoud (AOH)?

^6. Zo ja, zijn er voldoende reserves/voorzieningen voor het AOH?

Wegen
In oktober 2020 is groot onderhoud van het Ketelhuisterrein gestart. Dit betreft de straten Kees Jongensstraat en omgeving. De werkzaamheden zijn naar verwachting in april 2021 gereed.

Riolering
Als onderdeel van het Ketelhuisterrein is een gedeelte van het hoofdriool en huisaansluitingen vervangen. Dorpsstraat relining fase 2.
Het rioolgemaal Noorderweg te Neck is vervangen.

Water
In oktober 2020 is groot onderhoud van het Ketelhuisterrein gestart. Dit betreft de straten Kees Jongensstraat en omgeving. De werkzaamheden zijn naar verwachting in april 2021 gereed.
Specifiek is dit: vervangen beschoeiing, aanleggen van open verharding en het graven van een wadi, waarbij extreem veel regenwater de bodem in kan trekken

Groen
In oktober 2020 is groot onderhoud van het Ketelhuisterrein gestart. Dit betreft de straten Kees Jongensstraat en omgeving. De werkzaamheden zijn naar verwachting in april 2021 gereed.
Er is een 8 tal bomen vervangen om ruimte te maken voor rioolwerkzaamheden. Alle groenvakken van deze wijk worden opnieuw aangeplant.

Bruggen en duikers
Er zijn diverse onderhoudswerkzaamheden gedaan aan de bruggen conform het Kunstwerkenbeheerplan.

Gebouwen
Voor het onderhoud aan de gebouwen is een Meerjarenonderhoudsplan (MOP). Uitgangspunt is een onderhoudsniveau van voldoende tot goed.

Voor de periode 2020-2023 stonden in de begroting 2020 de volgende locaties gepland:

*) Deze aantallen betreft het saldo van nieuwbouw minus sloop

1. via samenwerkingsverbanden kan worden samengewerkt aan beleidsuitdagingen die gemeentegrensoverschrijdend zijn of die voor meerdere gemeenten van groot belang zijn;
2. sommige taken vragen specialistische kennis die onze eigen organisatie niet kan bieden;
3. het beleggen van taken bij een samenwerkingsverband kan efficiënter/goedkoper zijn dan de taken in de eigen organisatie te beleggen, waardoor voor minder geld minstens dezelfde (maar vaak een hogere) kwaliteit geleverd kan worden;
4. voor sommige beleidsterreinen is het wettelijk verplicht om een samenwerkingsverband op te richten.

Geen verbonden partijen.

Geen verbonden partijen.

Hier wordt de ontwikkeling van de portefeuille van de langlopende leningen in het jaar 2020 weergegeven.

 (bedragen x€1.000)

Daar waar we in 2019 meer leningen hebben aan moeten trekken dan begroot, was dat voor het jaar 2020 andersom. We hebben dus iets eerder dan gedacht een langlopende lening aan moeten trekken, maar per saldo niet meer geld hoeven lenen.

Alle langlopende leningen zijn onderhandse leningen, met een rentevaste looptijd. Het gemiddelde renteniveau van de leningenportefeuille bedroeg in 2020  1,78%.

De Wet FIDO verplicht de kasgeldlimiet en de renterisiconorm in beeld te brengen. De provincie gebruikt deze bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie. De kasgeldlimiet betreft het renterisico van de vlottende schuld. De renterisiconorm betreft het renterisico van de langlopende schuld.

 (bedragen x€1.000, per 31-12-2020)

(bedragen x€1.000)

In de renterisiconorm wordt rekening gehouden met de renterisico’s die gemeenten lopen over nieuw af te sluiten leningen ter vervanging van afgeloste leningen. De renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zorgen ervoor dat de gemeente een ogenschijnlijk gering risico loopt (zie rentevisie).

De solvabiliteit geeft aan de mate waarin een onderneming met eigen middelen (eigen vermogen) is gefinancierd. In het bedrijfsleven is deze ratio van belang om te zien in hoeverre de onderneming in staat is om aan haar financiële verplichtingen (betalingen) kan voldoen door inzet van haar eigen vermogen. Voor een gemeente is de hoogte van de solvabiliteit van minder belang dan voor een bedrijf. Toch geeft het een aardig inzicht in de vermogensverhoudingen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente. Afhankelijk van de directe opbrengstwaarde van de activa ligt de minimumnorm voor het bedrijfsleven op een waarde tussen de 25% en 40%.  De solvabiliteit wordt berekend door het eigen vermogen te delen door het totale vermogen x 100%.

In onderstaand schema is de solvabiliteit berekend op basis van de vastgestelde jaarrekeningen.

 (bedragen x 1.000)

De gemeentelijke heffingen zijn, naast de doeluitkeringen van het Rijk en de algemene uitkering uit het gemeentefonds, een belangrijke bron van inkomsten. Er zijn twee gemeentelijke heffingen: retributies en belastingen. Bij de retributies is er sprake van een tegenprestatie van de gemeente en mogen de geraamde opbrengsten niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor de uitoefening van de taak, dit betekent dat de kostendekkendheid niet meer mag zijn dan 100%. Bij belastingen is er geen directe relatie met een prestatie van de gemeente. Belastingen worden gezien als een algemeen dekkingsmiddel.

De belastingen en retributies bedragen ongeveer 20% van de totale inkomsten.

De gemeente Wormerland heeft de uitvoering van de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) en het opleggen van de aanslagen en de invordering van onroerende zaakbelasting (OZB) , roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting, afvalstoffenheffing, rioolheffing, hondenbelasting, forensenbelasting, grafrechten en leges omgevingsvergunningen ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling, zijnde Cocensus. Ook de afhandeling van de kwijtscheldingsverzoeken en bezwaar- en beroepschriften vinden plaats door Cocensus.
Voor de uitvoering van belastingregelingen in 14 gemeenten brengt Consensus de gemeenten een bijdrage in rekening. Voor de gemeente Wormerland is de bijdrage over 2020 € 344.800.

Precariobelasting

Per 1 juli 2017 is de wet tot afschaffing van de precariobelasting op nutsnetwerken in werking getreden. Gemeenten die op 10 februari 2016 in hun belastingverordening een tarief hadden voor nutsnetwerken, mogen uiterlijk tot 1 januari 2022 nog precariobelasting op nutsnetwerken blijven heffen. Onder de overgangsregeling kan een gemeente maximaal het tarief in rekening brengen dat op 10 februari 2016 gold.  Gemeenten die onder de overgangsregeling vallen, maar na 10 februari 2016 het tarief hebben verhoogd, hebben vanaf 1 juli 2017 hun tarief moeten verlagen naar maximaal het tarief dat gold op 10 februari 2016. Met deze regeling hebben we zowel met de geraamde opbrengsten als de oplegging vanaf 2017 rekening gehouden.  De precariobelasting 2019 wordt in 2021 opgelegd, in verband met nog lopende bezwaren.

Waarderingsmethodiek

In 2020 gold nog de methodiek van waardering onroerende zaken per kubieke meter.  Vanaf 2021 geldt de verplichte wijziging van de waarderingsmethodiek naar vierkante meters.

Belastingen hebben een algemeen karakter. Een directe relatie tussen de belasting en de gemaakte kosten van de gemeente is in het algemeen niet aanwezig. Uitgangspunt bij het vaststellen van de belastingtarieven is dat deze trendmatig worden verhoogd met de verwachte inflatie. Voor het jaar 2020 is een inflatie van 1,4 % gehanteerd.

Onroerende Zaakbelasting (OZB)
De grondslag voor de OZB wordt gevormd door de waarde van het onroerend goed, die jaarlijks wordt vastgesteld (de zogenaamde herwaardering). Wormerland hanteert het uitgangspunt dat de gemiddelde waardestijging (of daling), die voortvloeit uit de herwaardering, wordt gecompenseerd door een evenredige tariefsverlaging (of evenredige tariefsverhoging).  Daarmee bereikt de gemeente dat waardemutatie niet leidt tot een wijziging in de totale opbrengst, maar slechts tot individuele verschillen in aanslagen. Die verschillen in individuele aanslagen ontstaan als de waarde van een woning meer of juist minder is gestegen dan het Wormerlandse gemiddelde. De WOZ-waarden voor het belastingjaar 2020 zijn gebaseerd op het prijspeil 1 januari 2019. In de gemeente Wormerland betalen alleen de eigenaren van woningen OZB en niet de gebruikers van woningen. Anders is dit bij de niet-woningen, daar worden zowel eigenaar als gebruiker aangeslagen voor onroerende zaakbelasting.

Roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting (RWWB)
Eigenaren en gebruikers van onroerend goed betalen gemeentelijke belastingen in de vorm van de onroerende zaakbelasting (OZB). Het is wettelijk mogelijk om ook voor eigenaren en gebruikers van roerende woon- en bedrijfsruimten (zoals woonboten en woonwagens) een gelijke belasting in te voeren, te weten de Roerende Woon- en bedrijfsruimte belasting (RWWB). Om eigenaren en gebruikers van roerend en onroerend goed gelijk te behandelen is het tarief van die belasting gelijk aan het tarief van de OZB.

Hondenbelasting
Onder de naam “hondenbelasting” heft de gemeente een belasting op het houden van honden binnen de gemeente. De belastingplichtige is de houder van de hond. Het aantal honden is bepalend voor de opbrengst van de belasting.

Onder de naam retributies heft de gemeente tarieven voor diverse typen van dienstverlening. Bij retributies is sprake van een directe relatie tussen de heffing en de gemeentelijke taakuitoefening. De geraamde opbrengsten mogen niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor die taakuitoefening. De belastingplichtige is de aanvrager van de dienst of degene voor wie de dienst is verleend. Geregeld is er landelijk publiciteit over de gemeentelijke tarieven en de verschillen daartussen. Die verschillen ontstaan in de regel als gevolg van de gemaakte beleidskeuzes. Om die beleidskeuzes zo transparant mogelijk vast te leggen gebruiken we de beschikbare VNG-modellen.

Rioolheffing
De kosten die de gemeente maakt als uitvloeisel van de watertaken worden op burgers en bedrijven verhaald via de zogenaamde rioolheffing. De kosten die uit die watertaken voortvloeien (op het gebied van afvalwaterinzameling, afvalwatertransport en afvoer van overtollig regen- en grondwater) zijn berekend in het Gemeentelijk Riolerings Plan 2018-2023. De investeringen die hieruit voortvloeien worden, via de kapitaallasten, doorberekend in de tarieven.

(bedragen x € 1.000)

*) een negatief bedrag betekent een toevoeging aan de egalisatievoorziening riolering. De lasten in dat betreffende jaar zijn lager dan de opbrengsten.

In de rioolrechten mag als last meegenomen worden de btw die gedeclareerd kan worden bij het Btw-compensatiefonds (BCF), zowel de exploitatie-btw als de investerings-btw. Immers de gemeenten worden gekort op de Algemene uitkering uit het gemeentefonds voor de btw die gemeenten kunnen declareren bij het BCF. Dit is de wettelijke compensatie die gemeenten kunnen opvoeren in hun rioolheffing.

Afvalstoffenheffing
Onder de naam afvalstoffenheffing wordt een recht geheven van degene die in de gemeente feitelijk gebruik maakt van een perceel waarvoor de gemeente op grond van de Wet Milieubeheer een verplichting tot het inzamelen van huishoudelijk afval heeft. Bij het bepalen van de hoogte van de afvalstoffenheffing wordt rekening gehouden met het feit dat op begrotingsbasis de baten niet hoger mogen zijn dan de lasten. Er wordt gestreefd naar een kostendekkendheid van 100%. In 2020 had er € 42.000 meer onttrokken moeten worden aan de voorziening dan er beschikbaar was. De voorziening is dan ook per eind 2020 leeg. Hiermee is de bufferfunctie om toekomstige nadelige verschillen tussen kosten en opbrengsten m.b.t. de afvalstoffenheffing te kunnen compenseren niet beschikbaar. Dit betekent dat indien de kosten de komende jaren de baten overstijgen dit saldo ten laste van de exploitatie komt.

(bedragen x€1.000)

In de afvalstoffenheffing mag als last meegenomen worden de btw die gedeclareerd kan worden bij het Btw-compensatiefonds (BCF), zowel de exploitatie-btw als de investerings-btw. Immers de gemeenten worden gekort op de Algemene uitkering uit het gemeentefonds voor de btw die gemeenten kunnen declareren bij het BCF. Dit is de wettelijke compensatie die gemeenten kunnen opvoeren in hun afvalstoffenheffing.

Begraafrechten
Deze rechten zijn voor 2020 gewoon met het reguliere inflatiepercentage van 1,4% verhoogd, omdat de kostendekkendheid van 100% nog niet bereikt was.

(bedragen x€1.000)

De gemeente kan kwijtschelding verlenen aan personen die niet in staat zijn om hun belasting te voldoen. Hiervoor zijn bij wet bepaalde normen aangegeven. De gemeenteraad kan in afwijking op de wettelijke normen eigen beleid hierop voeren. Jaarlijks wordt bij het vaststellen van het 'Besluit Kwijtscheldingsregels' (Tarievennota) vastgelegd in welke mate de gemeente Wormerland afwijkt van deze wettelijke normen. Alleen een inkomensgrens toetsen is niet voldoende om te bepalen of iemand in aanmerking komt voor (gedeeltelijke) kwijtschelding. Ook factoren als bezittingen, eigen vermogen en bepaalde uitgaven die iemand heeft spelen mee. Kwijtschelding wordt alleen verleend voor onroerende zaakbelasting, roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting, hondenbelasting, forensenbelasting, afvalstoffenheffing en rioolrechten.

In onderstaande tabel wordt aangegeven welke opbrengsten en retributies er zijn en hoeveel de inkomsten daarvan bedragen. Tevens wordt aangegeven het uiteindelijke totale netto resultaat van de heffingen.

(Bedragen x € 1.000)

In het taartdiagram hieronder ziet u een visuele vertaling van de inkomsten belastingen en retributies 2020 uit de tabel hierboven.

Belastingen en retributies 2020

Algemeen
De tarieven voor 2020 zijn primair aangepast aan de hand van het inflatiepercentage van 1,4 %, tenzij nader beperkt door wettelijke tariefstellingen.

De leges zijn onderverdeeld in drie titels;

• Titel 1:  algemene dienstverlening (verstrekkingen uit de basisregistratie personen, burgerlijke stand, rijbewijzen, reisdocumenten, bestuursdocumenten, verkeer en vervoer),
• Titel 2:  dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning,
• Titel 3:  dienstverlening vallend onder de Europese dienstenrichtlijn (horeca, prostitutiebedrijven, evenementenvergoeding en overige vergunningen. Een groot deel hier bestaat uit evenementenvergunningen. Vanwege de maatschappelijke betekenis is dit vaak niet kostendekkend).

Maximaal is 100% kostendekkend toegestaan.

Leges: titel 1: algemene dienstverlening

 (bedragen x€1.000)

Leges: titel 2: dienstverlening vallend onder omgevingsvergunning

 (bedragen x€1.000)

Leges: titel 3: dienstverlening vallend onder de Europese dienstenrichtlijn

 (bedragen x€1.000)

De activiteiten op het gebied van bedrijfsvoering worden uitgevoerd door OVER-gemeenten. Dit is de gezamenlijke werkorganisatie van de gemeente Wormerland en de gemeente Oostzaan. In deze paragraaf leest u een beknopte samenvatting van de Jaarrekening 2020 van OVER-gemeenten. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de Jaarrekening van OVER-gemeenten.

Algemeen

Het jaar 2020 zal worden herinnerd als het jaar van de pandemie.
Een crisis die de wereld in onbalans bracht en zowel economisch als sociaal-maatschappelijk zijn tol eiste.

Ook de gemeenschappen van Oostzaan en Wormerland zijn hiermee geconfronteerd.
De voortdurende crisisachtige context zorgde voor het stilvallen van economische bedrijvigheid en sociaal-culturele en maatschappelijke activiteiten.

De ambtelijke OVER-organisatie onderging ook deze beperkingen. De medewerkers moesten thuis werken en nieuwe ontwikkelingen konden slechts beperkt doorgaan.

Naast deze pandemie werd onze ambtelijke organisatie dubbel getroffen door bestuurlijke spanningen en het vertrek van de directeur en het managementteam.

Met de komst van de interim-directeur en de aanstelling van een tijdelijk managementteam is getracht de ‘schade’ te beperken en de continuering van diensten en producten zeker te stellen.

Reeds voor het uitbreken van de pandemie werden gemeenten getroffen door ernstige financiële risico’s als gevolg van de decentralisatie van taken, met name op het sociaal domein. Nieuwe ontwikkelingen op terrein van duurzaamheid, klimaatverandering, energietransitie en de Omgevingswet vergen doorgaande investeringen zowel in kennis als in de realisatie. Middelen die de gemeenten veelal niet meer hebben.

De voorlopige uitkomsten van de herverdeling Gemeentefonds maakt beide gemeenten vooralsnog tot ‘voordeelgemeenten’. Echter ook dan blijven de uitdagingen groot.

Niettemin kijken we vooruit en blijven wij optimistisch over de toekomst van de OVER-organisatie. De crisis levert ons veel zelfinzicht op en duidelijkheid over de (on)mogelijkheden. Het is aan beide gemeentebesturen om deze inzichten aan te wenden voor een positiebepaling in de toekomst.

Personeel

2020 is voor OVER-gemeenten een bijzonder bewogen jaar geweest. Het ontbreken van een gezamenlijke bestuurlijke ambitie voor OVER-gemeenten en het ontbreken van consensus over de juiste wijze van aansturing van de organisatie heeft in het eerste half jaar van 2020 geleid tot het vertrek van de directeur en alle managementleden van OVER-gemeenten. Onderwijl een organisatie achterlatend die vanaf maart 2020 ook met de gevolgen van de coronacrisis moest omgaan, zowel in en voor de gemeenten, als in de eigen organisatie.

Onder leiding van tijdelijke directie en managementleden is vanaf juli 2020 door medewerkers van OVER-gemeenten gewerkt aan het in stand houden en verbeteren van een solide basis van dienstverlening.

De benodigde opleidings-en trainingsactiviteiten hebben, zoals in het hele land, op een laag pitje gestaan in 2020. Wel is gebruik gemaakt van de digitale mogelijkheden van een OVER-academy, met e-learnings, quicklearnings en webinars etc.

Een totale uitstroom van 20% in 2020 en een mede door COVID-19 verhoogd ziekteverzuim van gemiddeld 7,5% maakten de noodzaak groot voor het aantrekken van relatief veel tijdelijke (extra) capaciteit.

Ondanks deze omstandigheden is begin 2020 de zorgvuldige invoering van de Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren afgerond. Is het nieuwe functiehuis HR21 verder geïmplementeerd en op een haar na afgerond. Is een nieuw e-hrm systeem ingericht voor medewerkers waardoor zij in 2021 in staat zijn om verlofaanvragen en declaraties ook via een app op de telefoon te kunnen afhandelen. Verder is een start gemaakt met het ‘goede gesprek’ met medewerkers. Dit wordt als eerste stap gebruikt om in 2021 te komen tot een volledig nieuwe gesprekscyclus met medewerkers.

Informatievoorziening

Om de ICT-infrastructuur verder te verstevigen werken we aan professionalisering en goed beheer van de automatisering en informatisering. Zo zijn in 2020 grote updates en onderhoud kernapplicaties uitgevoerd, werken we met nieuwe tools als 'Microsoft Teams' en werd een onderzoek naar het applicatielandschap uitgevoerd. Daarnaast is in 2020 een start gemaakt met de Europese aanbesteding van het datacentrum.

Informatiebeveiliging en privacy
In 2020 heeft een verplichte zelfevaluatie op het gebied van informatiebeveiliging plaats gevonden middels de ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit) over de domeinen BRP en Reisdocumenten, Suwinet, BAG, BGT, BRO en DigiD.

Vanaf 2020 waren alle overheidsinstellingen verplicht om te voldoen aan de BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid), voorheen o.a. BIG. Om inzichtelijk te maken welke stappen hiervoor nodig zijn, is in 2019 een GAP-analyse uitgevoerd van BIG naar BIO. Hieruit zijn actiepunten voortgekomen waaraan in 2020 vervolg is gegeven.

In 2020 is er een zichtbaar groeiende dreiging op het gebied van informatiebeveiliging. Met name zogenaamde gijzelsoftware stond in 2020 in de aandacht. Hierop zijn gedurende 2020 continue de nodige mitigerende maatregelen genomen, dit behelst mede het gevraagd en ongevraagd testen van onze informatiebeveiliging door gespecialiseerde beveiligingsbedrijven. Verder is gedurende het jaar afstemming geweest inzake een datalek met de Autoriteit Persoonsgegevens en zijn daar waar nodig de betrokken partijen geïnformeerd. De maatregelen zijn afdoende geweest. Er zijn geen aanvalspogingen of pogingen tot ransomware gesignaleerd.

Wettelijk gezien moet worden voldaan de Europese Privacywetgeving, de AVG. Binnen OVER-gemeenten is een Functionaris Gegevensbescherming aangesteld. Bewustwording is van blijvend belang, het onderwerp krijgt onder andere aandacht bij het indiensttredingproces en bij het (her)ontwikkelen van werkprocessen concernbreed en binnen vakafdelingen.

Corona
Vanaf half maart 2020 werken de meeste collega’s thuis. Voor diverse teams zorgt corona voor extra werk. Voor meer informatie verwijs ik u naar de aparte Covid-19 paragraaf.

Financieel

De baten en lasten van OVER-gemeenten worden voor 38% toegerekend aan de gemeente Oostzaan en voor 62% aan de gemeente Wormerland, uitgezonderd de afgenomen specifieke dienstverlening. De jaarrekening OVER-gemeenten sluit met een positief saldo van € 192.463.

Extra gemeenteijke bijdrage

In het Najaarsbericht 2020 van de geemente Wormerland is de bijdrage 2021 aan OVER-gemeenten met een bedrag van € 844.024 verhoogd. Dit omvat het gehele spectrum van personele inzet, kantoorkosten, huur en ict. De doorkijk naar de toekomst en de financiële impact daarvan zijn verwerkt in de begroting 2021.

Het jaar 2020 gaat de boeken in als het Coronajaar. Vanaf maart 2020 heeft het Coronavirus vele aspecten in de maatschappij beïnvloed. Ook voor de gemeente Wormerland heeft dit gevolgen voor financiën, personeel en processen. In deze paragraaf zetten we de zaken die in 2020 anders dan anders zijn geweest als gevolg van de Coronapandemie uiteen.

In onderstaand overzicht zetten we uiteen welke gelden de raad beschikbaar heeft gesteld in verband met de extra gemaakte kosten in verband met de Coronapandemie. De raad heeft, vooruitlopend op de eerste rijkscompensatie (Junicirculaire 2020) € 250.000 beschikbaar gesteld ten laste van de Algemene reserve. Omdat eind 2020 de Coronapandemie nog niet ten einde is, en nog onduidelijk is of de rijkscompensatie voldoende is om alle toekomstige kosten te dekken, is het voorschot uit de Algemene reserve nog niet afgerekend.

*) nog niet beschikbaar gesteld door de raad, besluitvorming volgt in 2021

Coronacompensatie 2021

Door het rijk is in de Decembercirculaire 2020 € 183.968 Coronacompensatiebudget beschikbaar gesteld voor het jaar 2021. Hierover volgt besluitvorming in het Voorjaarsbericht 2021. In de Septembercirculaire 2020 heeft het rijk ook al Coronacompensatiegelden voor 2021 beschikbaar gesteld. In het Najaarsbericht 2020 heeft de raad deze € 125.215 reeds gelabeld als Coronabudget. Totaal is er in 2021, bovenop de in bovenstaande tabel genoemd budget 2020, nog € 309.183 rijkscompensatie toegezegd.

In 2020 zijn de volgende lasten ten laste gebracht van het Coronabudget:

Sommige zaken uit 2020 zijn nog niet in dit overzicht opgenomen, omdat daar per medio maart 2021 nog geen duidelijkheid over was.
Dit betreft in ieder geval de meerkosten van aanbieders in het Sociaal Domein.
Voor de kwijtgescholden huur van gymnastieklokalen hebben we dit nadeel bij het Rijk kunnen declareren.

Doorkijk naar 2021

We weten dat er ook in 2021 nog heel wat extra uitgaven op de gemeente afkomen. Denk naast de hierboven genoemde zaken ook aan de veel hogere kosten voor het organiseren van de verkiezingen, de gemaakte kosten voor het reguleren van het verkeer en het vermijden van drukte ten tijde van de ijsperiode in februari 2021. Daarnaast moeten we rekening houden met hogere kosten voor inkomensvoorziening, bijzondere bijstand, schuldhulpverlening etc. in 2021. Daarom stellen wij voor om, via de resultaatbestemming van de jaarrekening, het restantbudget 2020 mee te nemen naar 2021.

Jeugdzorg 

De effecten van Corona op de Jeugdzorg laten zich nog moeilijk vangen. Vanuit onze gecontracteerde zorgaanbieders ontvingen wij geen of weinig signalen over positieve of negatieve effecten. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft onderzoek gedaan. Het onderzoeksrapport volgt in de eerste week van mei, de eerste contouren zijn gepubliceerd. Hieruit komen zowel positieve als negatieve ontwikkelingen naar boven.

Stagnatie van de zorg heeft als gevolg dat de aanwezige problematiek en spanning verergert binnen gezinnen. Ook als gevolg van het wegvallen van school, sport en andere vrijtijdsbesteding ontberen kwetsbare kinderen een veilige ontwikkelplek. Daarentegen blijken gezinnen ook een grotere veerkracht en zelfredzaamheid te vertonen en bleken zich ook te kunnen redden met minder hulp. Ook ontwikkelen gezinnen en hulpverleners andere en innovatieve vormen van zorg door digitalisering.

Op dit ogenblik kunnen nog geen harde conclusies getrokken worden en zijn mogelijke gevolgen nog te onzeker om hier een gefundeerde uitspraak over te kunnen doen.

Effect op de financiële positie

De kosten in verband met de coronapanemie hebben een significant effect op de financiële positie van de gemeente Wormerland. Na afloop van 2021 zal blijken of de rijkscompenstie voldoende is om alle incidentele extra kosten in verband met Covid-19 te dekken. De reservepositie van de gemeente Wormerland laat toe dat de incidentele kosten die de rijksbijdragen overschrijden kunnen worden gedekt worden uit de Algemene reserve. Voor structurele financiële effecten heeft de gemeente Wormerland geen ruimte in de begroting en rekenen we op rijkscompensatie.

Materiële onzekerheid

Er bestaat geen materiële onzekerheid omtrent de continuïteit van de bedrijfsvoering. Op 28 mei 2020 schreef de minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, drs. K.H. Ollongren, in een brief aan de voorzitter van de 2e kamer dat het uitgangspunt is dat medeoverheden er als gevolg van de corona-aanpak niet slechter voor komen te staan dan daarvoor. We gaan er dus vanuit dat langetermijngevolgen van Covid-19 ook gecompenseerd zullen worden door het rijk.

Omzetgaranties

In 2020 zijn omzetgaranties verstrekt aan zorgaanbieders en is zorg doorbetaald die niet of mogelijk alternatief is geleverd. Deze kosten worden apart geadministreerd zodat duidelijk onderscheid gemaakt kan worden tussen daadwerkelijk gedeclareerde zorg en de lasten vanuit de omzetgarantie gedurende de COVID-19 periode en lasten inzake ‘reguliere’ zorg. De kosten worden verantwoord op het product waar ook de reguliere zorg geboekt wordt en niet op het product 'Corona'. De in 2020 verstrekte omzetgaranties betreffen verstrekte voorschotten welke worden afgerekend naar aanleiding van de productieverantwoordingen. Er moet immers aangetoond worden dat er daadwerkelijk omzetverlies geleden is in 2020.

Hieronder treft u een overzicht van de omzetgaranties 2020.

Organisatie

In verband met de lockdown-maatregelen vanaf maart 2020 die door het Rijk werden genomen om verspreiding van Covid-19 tegen te gaan werd er een regionaal beleidsteam (RBT) en gemeentelijk beleidsteam (GBT) ingericht. In het RBT en in het GBT werd besloten en afgestemd over de implementatie van de noodverordeningen, evenementen zoals 4 mei, Koningsdag, de kofferbakmarkt, de verruiming van de terrassen bij de horeca, maar ook over de TOZO-regeling, de sluiting van scholen en de sluiting van de winkels die niet in eerste levensbehoeften voorzagen om de gevolgen op lokaal niveau te inventariseren en te monitoren. Daarnaast werd ingezet op communicatie naar de inwoners, ondernemers, organisatie en gemeenteraad. Besluiten over initiatieven uit de samenleving werden ambtelijk voorbereid in een werkgroep. De Boa’s zagen samen met de politie toe op de naleving van de coronamaatregelen.

Digitale veiligheid

In 2020 hebben de meeste ambtenaren voornamelijk thuis gewerkt. Voor de Coronapandemie waren de technische mogelijkheden om thuis te werken gelukkig reeds beschikbaar. Dat had het voordeel dat zaken als veilig thuiswerken reeds geregeld waren. Er hebben zich geen belangrijke technische problemen voorgedaan. Alle bedrijfsprocessen en ingerichte beheersmaatregelen functioneerden ook bij het werken op afstand. Wel bleek de oplossing die we voor de pandemie gebruikten om met collega's, bestuurders, bedrijven en inwoners in contact te komen (Skype voor bedrijven) niet altijd te voldoen. Met name op het gebied van videovergaderen zijn er nieuwe applicaties in gebruik genomen, namelijk Teams en Starleaf. Bij de keuze van nieuwe applicaties is veiligheid een belangrijk criterium. Teams wordt voornamelijk gebruikt door ambtenaren en bestuurders om in contact te komen met elkaar, met inwoners, bedrijven en ketenpartners. Starleaf maakt het veilig digitaal vergaderen voor de raad mogelijk. Veel medewerkers hebben beeldschermen van OVER-gemeenten in bruikleen gekregen.

Processen

Verreweg de meeste processen waren reeds volledig geautomatiseerd en konden zonder aanpassing doorgang vinden tijdens het vele thuiswerken. Een beperkt aantal (administratieve) processen behoefden echter toch (kleine) aanpassingen. Processen waarbij bijvoorbeeld het zetten van een fysieke paraaf of handtekening onderdeel was zijn daar waar mogelijk aangepast. Het betalingsproces is daar een voorbeeld van. Daarnaast worden vaker nota's digitaal verzonden in plaats van per post.

Ziekteverzuim

In 2020 kende OVER-gemeenten een hoog ziekteverzuim van gemiddeld 7,5%. Daarnaast was er een totale personeelsuitstroom van 20% in 2020. Hierdoor is relatief veel tijdelijke (extra) capaciteit aangetrokken.

Algemeen Sociaal Domein

Het Sociaal Domein kan terugkijken op een bewogen jaar, daar waar we in 2019 spraken over een turbulent jaar, zette het jaar 2020 zaken op zijn kop. De Corona crisis had grote impact op onze wijze van werken. Niet alleen was thuiswerken voor onze medewerkers het motto maar ook onze dienstverlening naar de burgers moest op andere wijze worden ingevuld. In plaats van huisbezoeken en keukentafelgesprekken moesten onze consulenten hun gesprekken op afstand voeren. Ook onze gecontracteerde zorgaanbieders in de Jeugdzorg en WMO moesten hun zorgverlening op alternatieve wijze invullen of zelfs tijdelijk stopzetten. Als gevolg van de Corona crisis kwamen ook nieuwe uitvoeringstaken op ons af. Zo riep het Rijk de zogenaamde TOZO-regelingen in het leven om zelfstandige ondernemers te ondersteunen. Deze regelingen lopen tenminste door tot en met Q1 2021.

Organisatorische problemen samenwerkingsverbanden

Wij hebben ervoor gekozen om de uitvoering van de TOZO regelingen uit te besteden aan gemeente Zaanstad. De afspraken zijn vastgelegd in een aanvullend contract waar de wederzijdse rechten en plichten zijn vastgelegd en ook de vergoeding voor de uitvoeringswerkzaamheden zijn opgenomen. Deze vergoeding is conform de landelijke richtlijnen (of daaronder). Door regelmatig overleg tussen de gemeente Zaanstad en Wormerland te voeren waarbij zowel contractmanagement, financiën en beleid aanwezig zijn wordt in voldoende mate gewaarborgd dat de uitvoering van TOZO-regeling in beeld blijft. In deze relaties is in 2de halfjaar nadrukkelijk door partijen geïnvesteerd.

Stijging uitkeringen

In 2020 heeft de Corona crisis nog niet geleid tot een hoger uitkeringenniveau. Wel zien we een stijgend beroep op de bijzondere en incidentele bijstand. Wel wordt er een groter beroep gedaan op de werkzaamheden van medewerkers. Wij verwachten in de nabije toekomst wel een stijging van bijstandsuitkeringen nadat het ww-traject is afgesloten. Een bijzondere groep vormen de jongeren die een kort arbeidsverleden hebben opgebouwd en daardoor eerder een beroep zullen doen op bijstandsvoorzieningen. Onduidelijk is nog in hoeverre het Rijk gemeenten gaan compenseren voor de stijging van de bijstandsuitkeringen. Bijzonder is dat de landelijke werkloosheidscijfers nog geen duidelijke stijging vertonen wat de onduidelijkheid alleen maar vergroot.

Voor de verdere toekomst verwachten wij een groter beroep op de schuldhulpverlening van de gemeente. De eerste inschatting is dat deze zich over 3 jaar zal manifesteren, alhoewel het effect moeilijk valt in te schatten.

Frauderisico TOZO

Bij het verstrekken van de TOZO uitkeringen kan mogelijk een frauderisico ontstaan. Gemeente Zaanstad heeft in haar procesgang beheersmaatregelen getroffen om frauderisico's te voorkomen waarmee opzet en bestaan zijn gewaarborgd. Ook is voorzien in de signalen van het landelijke inlichtingenbureau waarbij signalen automatisch worden ingelezen en omgezet worden in een actie in de werkprocessen. De werking van deze beheersmaatregelen nog moeten worden vastgesteld.

Subsidies

De gemeente heeft in 2020 subsidies verstrekt aan organisaties voor activiteiten die geen doorgang hebben kunnen vinden of zijn uitgesteld in de tijd in verband met de Coronamaatregelen. Daarmee ontstaat in beginsel een rechtmatigheidsvraagstuk. De in 2020 verstrekte subsidies zijn voorschotten. In 2021, bij de definitieve vaststellingsbeschikking van de subsidies 2020, dient dit vraagstuk een plek te krijgen. Indien de subsidie voor activiteiten die niet doorgegaan zijn toch wordt verstrekt dient de raad hierover een besluit te nemen om onrechtmatigheid te voorkomen.