Programma 3 - Sociaal domein

In dit programma worden de doelen en acties benoemd en uitgaven en inkomsten opgenomen van de activiteiten die de gemeente Wormerland ontplooit op de terreinen van de Jeugdwet, de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Participatiewet en de Wet publieke gezondheid.

In Wormerland staat niemand aan de kant. Het is voor ons belangrijk dat onze inwoners verbonden (kunnen) zijn met de samenleving en zich gesteund voelen bij het vervullen van zorgtaken. Wie zorg of hulp van de gemeente nodig heeft, krijgt zo snel mogelijk – en zo nodig op maat – een goed afgestemde oplossing. De menselijke maat staat hierbij voorop. Daarbij is het belangrijk dat de toegang tot voorzieningen laagdrempelig is en dat inwoners weten waar ze terecht kunnen. Bij hulp en ondersteuning spreken we zo veel mogelijk de zelfredzaamheid van de persoon aan en die stimuleren en ondersteunen we.

Inwoners creëren zo op eigen kracht en binnen hun eigen netwerk kansen en mogelijkheden om naar vermogen mee te doen in de samenleving. Daar waar hun eigen netwerk niet toereikend is, kan een inwoner een beroep doen op ondersteuning vanuit de gemeente. Voor de kwetsbaarste inwoners is er een vangnet beschikbaar, bijvoorbeeld op basis van de Jeugdwet, de Wmo, de Participatiewet of de Wet publieke gezondheid.

	Programma 3: Doelenboom
	Kerndoel		Operationeel doel			Acties 2023
	P3 1. Onze inwoners zijn zelfredzaam		P3 1.1 Ons aanbod effectiever maken door te sturen op resultaat en in te zetten op preventie	1.1.1	-	Jeugd: Wij gaan uitvoering geven aan 'Sterke Basis voor de Jeugd" (voorheen "Doorgaande Zorglijn Jeugd")
				1.1.2	-	WMO: het geven van adequate ondersteuning aan met name overbelaste mantelzorgers
				1.1.3	-	Werk & Inkomen: Wij onderzoeken interventies om de bijstandsinstroom te beperken
			P3 1.2 Maatwerk bieden bij ondersteuning	1.2.1	-	Jeugd: Op basis van de pilot 2021/2022 maken we de inzet van gezinscoaches vanaf 2023 structureel
				1.2.2	-	WMO: We monitoren de nieuwe aanbesteding voor leerlingenvervoer en Aanvullend Openbaar Vervoer
				1.2.3	-	WMO: We voeren in 2023 een aanbesteding rond woningaanpassingen uit
				1.2.4	-	WMO: Wij monitoren de levering van hulpmiddelen en trapliften
				1.2.5	-	Werk & Inkomen: Wij zorgen voor een sluitende aanpak voor laaggeletterheid
				1.2.6	-	Uitvoeren wettelijke taken inburgering
				1.2.7	-	Statushouders en asielzoekers opvangen en begeleiden
				1.2.8	-	Ondersteunen slachtoffers toeslagenaffaire
			P3 1.3 Transformeren in het sociaal domein	1.3.1	-	Wij borgen de integrale samenwerking
			P3 1.4 Grip op de financiële middelen jeugdhulp	1.4.1	-	Jeugd: Op basis van de nieuwe aanbestedingsvoorwaarden Jeugdzorg 2022 (A, B en C) sturen wij op juiste en doelmatige inzet van jeugdzorg
			P3 1.5 Bevorderen gezondheid en gezond gedrag	1.5.1	-	Nieuwe nota gezondheidsbeleid 2023/2026
	P3 2. Participatie in de samenleving van nieuwkomers		P3 2.1 Handelen naar de wet inburgering	2.1.1	-	Uitvoeren wettelijke taken inburgering

HEBBEN WE DE GEPLANDE DOELEN UIT DE BEGROTING 2023 GEREALISEERD?

Hieronder leest u een toelichting van de verschillen groter dan €25.000 van de producten ten opzichte van de (geactualiseerde) begroting 2023.

Product	Verschil	Baten/Lasten	Toelichting
140 Integrale aanpak sociaal domein	€25.059 (voordeel)	lasten	De in 2023 ontvangen rijksgelden voor het Robuust rechtbeschermingssysteem zijn niet uitgegeven. Deze gelden zijn onderdeel van de zogenaamde POK-middelen (Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag).
150 Inkomensvoorziening	€384.993 (nadeel)	lasten	Inkomensvoorziening: De werkelijke lasten waren €412.000 hoger dan begroot. Er is in Wormerland een groter wordende groep bijstandsgerechtigden, waaronder voornamelijk jongeren. Dit is ook een landelijke trend (in september 2023 8% meer dan een jaar daarvoor, bron: CBS). Daarnaast is de hogere inflatie, en de daarmee samenhangende vermindering van de koopkracht, ook een reden dat er een beroep wordt gedaan op de bijstand. Door de toename in bijstandsuitkeringen zijn ook de bemiddelingskosten naar werk (loonkostensubsidies) toegenomen in 2023.    Noodfonds inflatiearmoede: Daartegenover is er een voordeel van €28.000 in 2023 op het beschikbare budget voor inflatiearmoede van €50.000. Hiervan is in 2023 €22.387 uitgegeven (waarvan €5.640 voor de buurtcamping). Dit werkelijk uitgegeven bedrag wordt ten laste gebracht van de reserve Inflatiearmoede. Het saldo van deze reserve is beschikbaar voor het in ontwikkeling zijnde armoedebeleid.
	€32.270 (voordeel)	baten	Inkomensvoorziening: In 2023 hebben wij €144.000 meer baten gekregen rijksvergoeding WWB en €30.000 meer voor loonkostensubsidie. Daarentegen hebben wij €103.000 aan nadeel voor afwikkeling vorige dienstjaren.
152 Armoedebeleid	€350.391 (nadeel)	lasten	Deze overschrijding bestaat voornamelijk uit de betaalde energietoeslag aan inwoners met een laag inkomen. Deze kosten worden onttrokken aan de reserve armoedebeleid.
157 Participatiebudget	€115.471 (voordeel)	lasten	Er wordt weinig besteed uit het participatiebudget aan mensen die een langdurig re-integratietraject moeten volgen. Daarentegen wordt er meer ingezet op mensen die direct plaatsbaar zijn, om te bewerkstelligen dat zij ook snel uit de bijstand stromen of dat zij niet in bijstand komen. Het budget uit het werkdeel voor statushouders wordt niet aangewend, daar er vooral een beroep op de SPUK-middelen (Specifieke Uitkering) voor deze doelgroep wordt gedaan.
	€83.935 (voordeel)	baten	Dit voordeel betreft voornamelijk de ESF-subsidie 2021-2023 (€77.099). Deze inkomsten zijn niet begroot.
164 Wet maatschappelijke ondersteuning	€513.489 (nadeel)	lasten	Het tekort van ruim een half miljoen euro wordt voor de helft verklaard door de toename in hulp bij het huishouden, voor een derde door de toename in begeleiding en voor een zesde door de toename in dagbesteding. Wij vermoeden dat de sterke stijging bij hulp in het huishouden deels komt door de aanzuigende werking van het abonnementstarief. Daarnaast, en dat geldt ook voor dagbesteding en begeleiding, kan de stijging verklaard worden door de vergrijzing.
170 Oekraïne crisis	€3.017.697 (voordeel)	lasten/baten	Bij het product 'Oekraïnecrisis' salderen we bij de verklaring van het verschil de lasten en de baten. We maken in deze toelichting onderscheid in de declaratie van de kosten voor opvang en transitiekosten.  Opvangkosten Vanaf het begin dat de vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland aankwamen, zorgden we direct voor opvang. Voor de opvangkosten (zoals leefgelden, huur, energie...enz) ontvangen we een normbedrag per beschikbaar bed per nacht van het rijk. We voldoen aan de norm van het aantal opvangbedden. De opvang hebben we relatief goedkoop kunnen organiseren in 2022 en 2023. We ontvingen meer rijksgelden dan we kosten hadden. Het overschot van 2022 reserveerden we voor teruggave aan het Rijk. In 2023 bleek dat we deze overschotten niet aan het Rijk hoeven terug te betalen – in tegenstelling tot alle andere regelingen – en vallen de overschotten uit 2022 en 2023 vrij.  Het jaar 2022 is in december 2023 definitief afgerekend met en overschot van €1.518.001. Voor het jaar 2023 betreft het overschot €1.446.138. Beide jaren vallen vrij in 2023 wat een incidenteel voordeel van €2.964.139 betekent ten gunste van het rekeningresultaat 2023. Vanaf 2024 wijzigt deze bekostigingsmethodiek en moeten we eventuele overschotten wel terugbetalen.  Transitiekosten Transitiekosten zijn kosten gemaakt die gemaakt worden voor het geschikt maken of realiseren van gebouwen voor de opvang van ontheemden, zoals de woonunits op de Poelweg en de verbouw van de Rigastraat. Deze transitiekosten zijn 100% declarabel en hebben geen effect op het rekeningresultaat.
181 Jeugd specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp)	€436.140 (nadeel)	lasten	We zien een toename in het aantal kinderen dat gebruik maakt van de specialistische jeugdhulp. Daarnaast zien we ook de trajectprijzen stijgen waardoor de kosten exponentieel gestegen zijn.

 

Stand reserves per 31-12	Rekening 2022	Begroting 2023 incl. wijz.	Rekening 2023
Bestemmingsreserve Inflatiearmoede	200.000	468.372	776.555
Bestemmingsreserve Sociaal Domein	357.849	357.849	-
Bestemmingsreserve Innovatie Sociaal Domein (onderdeel van Reserve Sociaal Domein)	85.130	85.130	85.130
Totaal reserves	642.979	911.351	861.685
16-jul-2024

Reserve Inflatiearmoede
In de decemberraad 2022 is deze reserve ingesteld waaraan toen, vooruitlopend op de inhoudelijke uitwerking van besteding van deze gelden, €200.000 is toegevoegd. Vervolgens heeft het college via 2 amendementen de bevoegdheid gekregen om hiervan tot een bedrag van €50.000 aan maatwerkbudget uit te kunnen geven om (financiële) ondersteuning te kunnen bieden aan inwoners en aan sociaalmaatschappelijke activiteiten, organisaties en instellingen. Ook maakt een gemeentelijke bijdrage aan de Buurtcamping hier onderdeel van uit. 

De rijksontvangsten voor de Energietoeslag 2023 zijn toegevoegd aan de reserve. Deze gelden ontvingen we in twee termijnen: deel 1 via de decembercirculaire 2022 (€282.848) en deel 2 via de decembercirculaire 2023 (€592.370). 

Daarnaast is nog het restbudget Energietoeslag 2022 (€35.524) toegevoegd aan deze reserve (via de resultaatbestemming van het rekeningresultaat 2022, raad juli 2023).

Er zijn in totaal 4 onttrekkingen geweest in 2023. Ten eerste zijn er nog (nagekomen) energietoeslagen 2022 betaald (€15.600) , ten tweede de energietoeslagen 2023  (€296.200), ten derde de kosten voor de buurtcamping 2023 (€5.640) en tot slot zijn er nog overig (maatwerk)kosten ad €16.746 ten laste van de reserve gebracht.  De 2 laatst genoemde onttrekkingen (maatwerk en buurtcamping) zijn betaald uit de €50.000 die de raad middels amendementen beschikbaar gesteld heeft om vooruitlopend op besluitvorming rond het nieuw te ontwikkelen armoedebeleid maatwerk te kunnen bieden.

Resumerend is er €576.555 toegevoegd en €334.187 onttrokken in 2023. Per eind 2023 is er nog €776.555 beschikbaar. Hiervan is €598.942 gereserveerd voor energietoeslagen. De overige €177.613  is het 'Noodfonds inflatiearmoede.' Naast de bestaande inkomensondersteuning, is er nieuw armoedebeleid opgesteld met een aantal voorgestelde regelingen/subsidies en interventies. Dit nieuwe armoedebeleid is begroot op een totaal van €148.600,00. Deze €148.600 wordt gedekt uit dit 'Noodfonds inflatiearmoede'. In het beleidsplan armoedebestrijding 2024-2028 (hoofdstuk 6 'Financiën) leest u gedetailleerde informatie over de budgettering per regeling.

Verschillenanalyse begrote vs werkelijke stand eind 2023 (bij afwijking >€25.000)
De begrote eindstand is €308.183 lager dan begroot. De voornaamste oorzaak is dat de in de decembercirculaire 2023 ontvangen energietoeslagen niet begroot zijn. Ook de betalingen van de energietoeslag zijn niet begroot.

 

Reserve Sociaal Domein
Conform het besluit bij de Jaarrekening 2019 wordt het saldo tussen begrote en werkelijke kosten van het Sociaal domein vereffend in de reserve Sociaal domein. Hierdoor loopt de gemeente minder risico als de uitgaven op het Sociaal Domein hoger uitvallen dan begroot. 

In 2021 is er als gevolg van dit besluit €350.050 toegevoegd aan de reserve. De oorzaak van dit positieve saldo is het afboeken van reserveringen voor nagekomen kosten voorgaande dienstjaren (€411.444). Laten we die afwikkeling voorgaande jaren buiten beschouwing dan was het saldo begroot minus werkelijkheid in 2021 negatief (€61.394). Voor toekomstige nagekomen kosten zijn geen voorzieningen meer getroffen omdat ze niet voldoende te onderbouwen waren.

Het negatieve saldo 2022 van het sociaal domein bedroeg €120.983 welke is onttrokken uit de reserve. Het negatieve saldo 2023 van het sociaal domein bedroeg ruim €1 miljoen. Er zat echter niet voldoende in de reserve om dit tekort te kunnen onttrekken. Er zat op dat moment nog €357.850 in de reserve, welke onttrokken is. De reserve is per eind 2023 dan ook nihil.

Verschillenanalyse begrote vs werkelijke stand eind 2023 (bij afwijking >€25.000)
De begrote onttrekking uit de reserve is niet begroot. We ramen de budgetten in het sociaal domein zo reëel mogelijk. In het Najaarsbericht worden budgetten indien bekend bijgesteld. Deze overschrijding binnen het sociaal domein was niet voorzien.

In de tabel hieronder is het verloop van mutaties in deze reserve weergegeven in de afgelopen jaren.

Reserve Innovatie Sociaal Domein
Deze (sub)reserve maakt deel uit van de reserve Sociaal Domein. In 2023 zijn geen mutaties geweest in deze reserve. Dit saldo is niet meer vrij besteedbaar want de raad heeft in de begrotingsraad in november 2023 (1e begrotingswijziging 2024) deze reserve volledig ingezet ten behoeve van de Hervormingsagenda jeugd (€50.000 in 2024 en €35.130 in 2025).

Dit zijn de verplichte indicatoren vanuit de BBV.  

Omschrijving	Rekening 2022	Begroting 2023	Rekening 2023
Aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar (Bron: LISA)	743	500	n.b.
% Jongeren met een delict voor rechter in de leeftijd 12-21 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel)*	n.b.	n.b.*	n.b.
% Kinderen in uitkeringsgezin tot 18 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel)*	n.b.	n.b.*	n.b.
% netto arbeidsparticipatie van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking (Bron: CBS)	n.b.	67%	n.b.
% werkeloze jongeren in de leeftijd 16-22 jaar (Bron: Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel)*	n.b.	n.b.*	n.b.
Aantal personen met een bijstandsuitkering per 10.000 inwoners (Bron: CBS)	246	220	n.b.
Aantal lopende re-integratievoorzieningen per 10.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar (Bron: CBS)	0,8	40**	n.b.
% jongeren met jeugdhulp van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	6,2%	8,2%	n.b.
% jongeren met jeugdbescherming van alle jongeren tot 18 jaar (Bron: CBS)	0,5%	n.b.*	n.b.
% jongeren met jeugdreclassering van alle jongeren in de leeftijd van 12-23 jaar (Bron: CBS)	0	n.b.*	n.b.
Aantal cliënten met maatwerkarrangement WMO per 10.000 inwoners (Bron: GMSD)	n.b.	380	n.b.

*Merendeel van de cijfers vanuit het CBS is voor 2022 en 2023 nog niet beschikbaar
**Cijfers van CBS wijken af doordat onze administratie voor re-integratie niet volledig gekoppeld is aan het CBS.