Paragrafen

De gemeente Wormerland ziet het belang van risicomanagement. Zo beheersen we de risico’s die de bedrijfsvoering kunnen belemmeren. In deze paragraaf leggen we een relatie tussen de risico’s en de financiële weerstand.

Deze paragraaf is een onderdeel van het risicomanagementproces en geeft inzicht in het weerstandsvermogen van de Gemeente. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de financiële draagkracht als zich tegenvallers voordoen.

De paragraaf geeft in het kort weer waar de uitgangspunten van risicomanagement zijn vastgelegd (beleid) en uit welke componenten het weerstandsvermogen bestaat. Verder geven we inzicht in de opbouw van het risicoprofiel (de gesignaleerde risico’s), de opbouw van de beschikbare weerstandscapaciteit (vrije middelen om de gesignaleerde risico’s in financiële zin op te kunnen vangen), het ratio weerstandsvermogen en de kengetallen.

Het beleid (uitgangspunten en werkwijze) dat wij voeren ten aanzien van risicomanagement staat in het beleidskader risicomanagement en weerstandsvermogen Wormerland. Goedgekeurd door de raad van Wormerland d.d. 29 juni 2021 (RV-nummer: 2021/24). 
Risicomanagement heeft op het niveau van de raad, het college van B&W en het ambtelijk management een structurele plek gekregen binnen de planning- en control cyclus. Eén van de voorwaarden voor een adequaat risicomanagement is dat bestuurlijke doelstellingen voor programma’s, strategische projecten en grondexploitaties helder zijn. Verder is het noodzakelijk dat zowel bestuur als management zich bewust zijn dat risicomanagement onderdeel is van het normaal besturen/managen van de gemeente. Dit betekent dat we het inventariseren van risico’s, het inschatten ervan en het treffen van beheersmaatregelen voortdurend in de praktijk toepassen. Het risicoprofiel van de gemeente is namelijk dynamisch. Er doen zich nieuwe risico’s voor en risico’s verdwijnen of verminderen in omvang (gevolg en/of kans van optreden).

Risicomanagement en het weerstandsvermogen zijn nauw met elkaar verbonden. Het doel van het hebben van weerstandsvermogen is dat er een buffer aanwezig is om de financiële tegenvallers op te vangen zodra risico’s werkelijkheid worden. Kortom: weerstandsvermogen is het vermogen om risico’s te kunnen dekken. 

Het weerstandsvermogen kan afgebeeld worden als onderstaande weegschaal: 

Risico inventarisatie 
We hebben de risico’s systematisch in kaart gebracht en beoordeeld. Er zijn 24 risico’s in beeld gebracht. Verder is inzichtelijk wat de risicoscore is. Om een risicoweging mogelijk te kunnen maken zijn alle risico’s gewogen op kans van voorkomen en financieel gevolg (impact). Voor de kans en het gevolg zijn scoreklassen gedefinieerd waardoor de uiteindelijke risicoscore ligt tussen de 0 (minimaal) en 25 (maximaal). 

Een risicoscore in het groene gebied, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Risico’s die in het oranje gebied zitten vragen om aandacht. Ze vormen individueel nog geen reëel gevaar voor de continuïteit van de organisatie, maar naarmate de tijd vordert, kan het risico wel een bedreiging gaan vormen. Een risico dat zich in het rode gebied bevindt, vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie in gevaar komt.

De risicokaart
Om meer inzicht te krijgen in de spreiding van de risico’s naar kansen impact, gebruiken we de risicokaart (zie hieronder). De nummers geven de aantallen risico’s weer die zich in het desbetreffende vak van de risicokaart bevinden. Dit maakt inzichtelijk hoe de risico’s zijn verdeeld over het groene, oranje en rode gebied.

tabel 2 'Risicokaart Wormerland'

Tabel 3 'Risico's per programma'

In totaal zijn er voor de gemeente 24 risico’s geïdentificeerd en gekwantificeerd met een risicobedrag van €3.625.000. Van de risico’s zijn er nul als niet-financieel beoordeeld.

In de hiernavolgende tabellen geven we de risico’s van de gemeente Wormerland weer per programma.

Tabel 4 'Risico's Wormerland'

Hoe wordt een risicoscore per risico bepaald?
Hoe hoog een score per risico is hangt af van de kans dat een risico zich voordoet (zeer klein tot zeer groot) en de impact als het risico zich voordoet (€ uitgedrukt in klein tot rampzalig). Deze scores zijn af te lezen in de tabel 1 'Systematische risicokaart'. Ik noem een voorbeeld ter verduidelijking: een risico van €25.000 valt in de categorie matig (af te lezen in tabel 1). Is de kans dat dit risico zich voordoet 'zeer klein' dan is de score voor de risico een 2 (af te lezen in tabel 1).

De tabel 2 'Risicokaart Wormerland' is een samenvatting van de gedetailleerde tabel 4 'Risico's Wormerland'.

Wat is de gemiddelde risicoscore voor Wormerland?
Zoals onderaan in de tabel hierboven is af te lezen is de gemiddelde risicoscore voor de gemeente Wormerland is 7,7 (begroting 2023: 7,3). De risicoscore wordt bepaald door de het gemiddelde van de risicoscores per risico. Dit is het gevolg van nieuwe risico's (zoals inflatie 2023 Zaanbrug; MFA Neck), vervallen risico's (Zaanbrug inflatie 2022) en herziene inschatting op impact (€) (zoals een stijging van het risico jeugdzorg).

Met het risicoprofiel van Wormerland kunnen we bepalen hoeveel geld nodig is om alle risico’s te kunnen financieren.

Berekening van de benodigde weerstandscapaciteit verslagjaar 2024
Het totaalbedrag van eventueel zich voor doende risico’s bedraagt €3.625.000, waarvan €1.250.000 met een structurele consequentie. De structurele risico's tellen zwaarder mee in de berekeningsmethodiek zoals die is vastgelegd in het beleid. De benodigde (berekende) weerstandscapaciteit voor 2024 bedraagt €6.142.500.

Berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit verslagjaar 2024
De verwachte omvang van de algemene reserve bepaald de beschikbare weerstandscapaciteit. 

Ratio weerstandsvermogen
In deze paragraaf leggen we een relatie tussen de twee componenten om het ratio weerstandsvermogen van Wormerland te bepalen. De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risico-inventarisatie voortvloeit, kunnen we afzetten tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.

Beoordeling ratio weerstandsvermogen
De ratio kan aan de hand van onderstaande tabel (weerstandsnorm) worden beoordeeld. 

In het beleidskader is vastgelegd dat de ratio minimaal 1,0 moet bedragen (waarderingscijfer C zijnde voldoende) waarbij we ons richten op 1,5. 
De beschikbare weerstandscapaciteit (prognose) bedraagt per eind 2024 €4.984.464. 
Als we de beschikbare weerstandscapaciteit afzetten tegen de benodigde (berekende) weerstandscapaciteit van €6.142.500 dan is de ratio voor Wormerland 0,8 (begroting 2023: 0,6): wat betekent dat de weerstandscapaciteit onvoldoende is.

Versterken weerstandsvermogen (beschikbare weerstandscapaciteit)
De hoogte van de Algemene Reserve is gerelateerd aan het weerstandsvermogen van de gemeente. Hiermee wordt bedoeld de relatie tussen de gekwantificeerde risico’s en het eigen vermogen en de mate waarin de gemeente in staat is om de geprognosticeerde risico’s op te vangen. Hoe hoger de omvang van de Algemene reserve, hoe beter de gemeente in staat is om tegenvallers op te vangen. De Algemene reserve kan worden verhoogd door toevoegingen aan deze reserve.

In de begrotingsraad van november 2023 is de algemene reserve toentertijd aangevuld tot ratio 1,0 in jaar 2024, ratio 1,25 in jaar 2025 en 1,5 in jaar 2026. Bij het herzien van de risico's bij de Begroting 2024-2027 is de ratio in 2024 gedaald tot 0,8

In het 4e kwartaal van 2023 wordt de raad een herzien risicobeleid aangeboden omdat het huidige beleid zeer conservatief is. De provincie deelt deze mening. De weging van de benodigde risico's is te zwaar. De verwachting is dat bij het herzien van dit beleid de ratio zonder extra toevoeging aan de Algemene reserve zal stijgen tot minimaal 1,0 in 2024. Met deze wetenschap hebben we de ratio in de primaire begroting niet verder omhoog gebracht dan de al begrote toevoegingen aan de algemene reserve (van uit het raadsbesluit n.a.v. het collegeprogramma, raad nov 2022). De fasering van de verhoging van het weerstandsratio is ook onderdeel van de begrotingswijziging 1 van 2024 welke de raad wordt aangeboden in de begrotingsraad in november 2023.

Tabel: Bovenstaand verloop wordt in de tabel hieronder schematisch weergegeven

Begroting
2024Begroting
2024Uitbreiding BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten)

Vanuit de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) worden deze onderstaande financiële getallen opgenomen. Deze moeten meer zicht geven over de financiële positie en de vergelijkbaarheid daarvan met andere gemeenten.

Netto schuldquote
De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast.

Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio geeft aan het Eigen Vermogen als percentage van het Totale Vermogen.
Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente.

Kengetal grondexploitatie
De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant beoordeelt ieder jaar of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen.
Zoals uit onderstaand staatje blijkt, is er in Wormerland geen sprake meer van boekwaarden van grondexploitaties. De kengetallen zijn vanaf 2016 dan ook 0%.

Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en de reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden te vergelijken met het landelijk gemiddelde van het jaar daarvoor en dit uit te drukken in een percentage.

*) Bij de OZB-lasten is uitgegaan van de gemiddelde WOZ-waarde, tegen het eigenaarstarief. Hierin is dus niet meegenomen dat een deel van de gezinnen geen eigen woning heeft. Niet bekend is hoe dit bij de landelijk gemiddelde woonlasten is verwerkt.  

**) Vanaf 2022 geldt het variabele afvalstoffenheffingstarief. Het tarief is afhankelijk van hoe vaak de restafvalbak aan de weg wordt gezet in combinatie met het formaat van de bak (laagbouw) of hoe vaak men afval aanbiedt in de (ondergrondse) container voor restafval (hoogbouw). Daarmee hebben inwoners invloed op de hoogte van hun afvalstoffenheffing. In de begroting wordt de benodigde opbrengst bepaald naar aanleiding van de prognose van de werkelijke kosten. Het streven is een kostendekkend tarief. In de Tarievennota welke jaarlijks op de raadsagenda staat in december, volgt besluitvorming over de geldende tarieven voor het komende jaar. Voor het begrotingsjaar 2024 zijn de tarieven dus nog niet definitief.

bron: https://www.coelo.nl/index.php/atlas-lokale-lasten/bijlagen

Alle kapitaalgoederen moeten worden onderhouden. De onderhoudsstatus bepaalt de kwaliteit van het voorzieningenniveau. Deze paragraaf beschrijft welke werkzaamheden in 2024 worden uitgevoerd en vormt daarmee een dwarsdoorsnede van de begroting.

In onderstaande tabel zijn de van belang zijnde gegevens per kapitaalgoed weergegeven:

^1. Gewenst kwaliteitsniveau
^2. Beheers- en onderhoudsplannen / looptijd
^3. Financiële consequenties conform plannen
^4.Raming volledig en reëel in begroting
^5.Is er sprake van achterstallig onderhoud (AOH)?
^6. Zo ja, zijn er voldoende reserves/voorzieningen voor het achterstallig onderhoud (AOH)?

Integrale projecten
Het Wezenland gaat in 2024 in uitvoering. Dit betreft integraal groot onderhoud van de openbare ruimte in deze wijk. Dit project is vertraagd vanwege de procedure kapvergunning. Er was toestemming nodig van de omgevingsdienst Noordholland-Noord en er zijn bezwaren ingediend.

Het groot onderhoud van de Kalanderwijk wordt eind 2024 aanbesteed.

Water
De gemeente Wormerland heeft een intentieovereenkomst 'Overname Stedelijk Water' afgesloten met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) waarin partijen de intentie hebben uitgesproken om het onderhoud van het stedelijke water, dit bestaat onder andere uit het maaien van waterplanten en baggeren, over te dragen van de gemeente naar het HHNK. Naar verwachting is de overname per 2025 een feit.

Wegen
De gemeente Wormerland heeft een uitgangsnotitie ‘Overdracht wegen buitengebied’.  Hierin staan uitgangspunten beschreven in verband met de voorgenomen eigendomsoverdracht van 53 km wegen op de dijken en in de polders van het Hoogheemraadschap naar de gemeente Wormerland. De insteek is om deze wegen in 2025 over te nemen in eigendom en beheer, inclusief de bermen, bomen, verlichting en kunstwerken.

Gebouwen
Voor het onderhoud aan de gebouwen is een Meerjarenonderhoudsplan (MOP) opgesteld. Het onderhoud zal conform deze MOP plaatsvinden. Voor elk gebouw wordt een MJOP (meerjaren onderhoudsplanning) vastgesteld. Uitgangspunt is een onderhoudsniveau van voldoende tot goed.

Bruggen
Voor De Raadhuisbrug in Jisp is groot onderhoud gepland in 2024. De fiets-/voetgangersbrug (Weiver03) in Jisp dient geheel vervangen te worden.

De visie voor het in deze gemeente te voeren grondbeleid is door de gemeenteraad vastgesteld in de Nota Grondbeleid Wormerland. In deze nota is uitgesproken dat het grondbeleid moet worden beschouwd als een instrument om andere gemeentelijke beleidsdoelstellingen te realiseren. De gemeente voert geen actieve grondpolitiek en zet het huidige facilitaire beleid voort.

Uitgangspunt blijft dat de gemeente allereerst probeert de kosten te verhalen door van het sluiten van een anterieure exploitatieovereenkomst. Afdwingbaar kostenverhaal zal worden toegepast indien geen of onvoldoende resultaat kan worden bereikt. Het vaststellen van een exploitatieplan op basis van de Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) is daarvoor het geëigende instrument. Bij de uitgifte van gronden en panden wordt een marktconforme prijs gehanteerd. Uitsluitend indien sprake is van uitgifte van grond ten behoeve van een maatschappelijke, niet commerciële functie kan een lagere prijs worden gehanteerd in bijzondere door het college te bepalen gevallen.
 
Bouwgrondexploitaties 
Er zijn geen gronden meer in eigendom die vallen onder de bouwgrondexploitatie.

Voor de periode 2024 t/m 2027 staan de volgende locaties gepland tot oplevering.

We maken wel de kanttekening dat woningbouwprojecten regelmatig in de tijd verschuiven door allerlei externe factoren (zoals lange procedures; wettelijke bepalingen zoals de stikstoflimieten en natura 2000).

De nieuwbouw van woningen vindt voornamelijk plaats op locaties binnen de bestaande kernen. Bouwen binnen bestaand stedelijk gebied blijft daarbij het uitgangspunt, immers het behoud van het groene en landelijke karakter is een belangrijke peiler. De komende jaren vindt (vervolg)nieuwbouw plaats op diverse (grotere) locaties. De woningprogramma’s van nieuwbouw- en herstructurering opgaven worden getoetst aan de hand van de streefpercentages voor de inrichting van woningbouwprogramma’s zoals opgenomen in de omgevingsvisie.

We koersen in de nieuwbouw op de volgende streefpercentages:
• 30% sociale huur 
• 10% middel dure huur 

1. Via samenwerkingsverbanden kan worden samengewerkt aan beleidsuitdagingen die gemeentegrensoverschrijdend zijn of die voor meerdere gemeenten van groot belang zijn;
2. Sommige taken vragen specialistische kennis die onze eigen organisatie niet kan bieden;
3. Het beleggen van taken bij een samenwerkingsverband kan efficiënter/goedkoper zijn dan de taken in de eigen organisatie te beleggen, waardoor voor minder geld minstens dezelfde (maar vaak een hogere) kwaliteit geleverd kan worden;
4. Voor sommige beleidsterreinen is het wettelijk verplicht om een samenwerkingsverband op te richten.

Overzicht verbonden partijen

Geen verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen 

Overzicht verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

Geen verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

Overzicht verbonden partijen

•    het treasurystatuut,
•    de financieringsparagraaf

Bij interne ontwikkelingen gaat het onder andere over het afstoten van bedrijfsonderdelen of het oppakken van nieuwe activiteiten. Het komend jaar is van geen van beide sprake. Ten aanzien van de externe ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de treasuryfunctie, zoals de internationale economische ontwikkeling en de geld- en kapitaalmarkt, laten wij ons primair adviseren door onze ‘huisbankier’ de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Onze adviseurs aldaar volgen de ontwikkelingen nauwlettend en hebben ook de knowhow op dit gebied.

De komende jaren verwachten wij een financieringsbehoefte die wordt veroorzaakt door de doorlopende investeringen per balansdatum 2023, het meerjarenplan 2024-2027 en het inzetten van reserves en voorzieningen.

We volgen de liquiditeiten nauwlettend. De Wet FIDO verplicht gemeenten binnen de kasgeldlimiet en de renterisiconorm te blijven. Investeringen en de daaraan verbonden geldleningen hebben gevolgen voor deze renterisiconorm. Onder ‘Risicobeheer’ verwerken we de genoemde financieringsbehoefte in de berekening van de renterisiconorm, zodat we kunnen beoordelen of ons voorgenomen beleid voor 2024-2027 binnen de kaders van de Wet Fido valt.

Hierbij inzicht in de ontwikkeling van de portefeuille van de langlopende leningen.

Rentevisie
We baseren ons op verwachte ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt. De grote algemene banken en de banken voor de publieke sector (onder andere onze ‘huisbank’ BNG) houden deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Met inachtneming van de zogenaamde ‘prudente’ houding die een gemeente ten aanzien van beleggingen en leningen dient te hebben, zijn we tot een eigen rentevisie gekomen. (Zie ook ‘uitgangspunten treasurybeleid 2024-2027’).

Rentekosten
In de notitie afschrijving en rentebeleid van 2020 zijn ook de rentekosten voor investeringen en eigen financieringsmiddelen opgenomen. Vanaf het jaar 2022 wordt de rekenrente niet meer voor 4 jaar vastgesteld, maar ieder jaar via de Kadernota bekeken en vastgesteld. De rente voor investeringen en dergelijke is in de uitgangspunten van de Kadernota 2024 ook voor het jaar 2024 vastgesteld op 1,5%.

De Wet FIDO verplicht de kasgeldlimiet en de renterisiconorm in beeld te brengen. De provincie gebruikt deze bij het uitoefenen van haar toezichthoudende functie. De kasgeldlimiet betreft het renterisico van de vlottende schuld. De renterisiconorm betreft het renterisico van de langlopende schuld.

 
In de renterisiconorm wordt rekening gehouden met de renterisico’s die gemeenten lopen over nieuw af te sluiten leningen ter vervanging van afgeloste leningen. De renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zorgen ervoor dat de gemeente een ogenschijnlijk gering risico loopt (zie rentevisie).

De solvabiliteit geeft aan de mate waarin een onderneming met eigen middelen (eigen vermogen) is gefinancierd. In het bedrijfsleven is deze ratio van belang om te zien in hoeverre de onderneming in staat is om aan haar financiële verplichtingen (betalingen) kan voldoen door inzet van haar eigen vermogen. Voor een gemeente is de hoogte van de solvabiliteit van minder belang dan voor een bedrijf. Toch geeft het een aardig inzicht in de vermogensverhoudingen.

Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter de financieringspositie van de gemeente. Afhankelijk van de directe opbrengstwaarde van de activa ligt de minimumnorm voor het bedrijfsleven op een waarde tussen de 25% en 40%. De solvabiliteit wordt berekend door het eigen vermogen te delen door het totale vermogen x 100%.

In volgend schema is de solvabiliteit berekend op basis van de vastgestelde jaarrekeningen.

Het uitgangspunt voor de treasury-activiteiten voor de jaren 2024 tot en met 2027 is dat we de bedragen en looptijden van aan te trekken langlopende leningen afstemmen op het renterisico dat de gemeente loopt. De zogenaamde renterisiconorm bedraagt 20% van het begrotingstotaal. Nieuwe leningen worden aangetrokken voor een looptijd van vijf tot dertig jaar. De looptijd is mede afhankelijk van de dan geldende rentepercentages en de verwachting hiervan naar de toekomst toe. De structurele vermogensbehoefte wordt structureel gefinancierd.

De paragraaf lokale heffingen bevat de geraamde inkomsten op lokale heffingen, het beleid ten aanzien van de lokale heffingen, een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid en een aanduiding van de lokale lastendruk.

Retributies versus belastingen
Er zijn twee soorten gemeentelijke heffingen: retributies en belastingen. Bij de retributies is er sprake van een tegenprestatie van de gemeente en mogen de geraamde opbrengsten niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor de uitoefening van de taak. Dit betekent dat de kostendekkendheid niet meer mag zijn dan 100%. Bij belastingen is er geen directe relatie met een prestatie van de gemeente. Belastingen worden gezien als een algemeen dekkingsmiddel.

Retributies
De BBV stelt eisen over de onderbouwing van de tarieven die hoogstens kostendekkend mogen zijn. De gemeente moet een overzicht van baten en lasten opnemen voor de heffingen waarbij sprake is van het verhalen van kosten. Daarnaast moet in een overzicht op hoofdlijnen per type heffing inzichtelijk worden gemaakt hoe bij de berekening van tarieven wordt voldaan aan de eis dat de geraamde baten de geraamde lasten niet overschrijden. Dit zijn de beleidsuitgangspunten die ten grondslag liggen aan de berekening van de tarieven. In deze begroting 2024 zijn de onderbouwingen van de riool- en afvalstoffenheffing en begraafrechten opgenomen.

Belastingen hebben een algemeen karakter. Een directe relatie tussen de belasting en de gemaakte kosten van de gemeente is in het algemeen niet aanwezig. Uitgangspunt bij het vaststellen van de belastingtarieven is dat deze trendmatig worden verhoogd met de verwachte inflatie. In overeenstemming met de Kadernota 2023 is in de Programmabegroting 2024-2027 voor de belastingen rekening gehouden met een inflatiepercentage van 3,2%.

Onroerendezaakbelasting (OZB)
De grondslag voor de OZB wordt gevormd door de waarde van het onroerend goed, die jaarlijks wordt vastgesteld (de zogenaamde herwaardering). Wormerland hanteert het uitgangspunt dat de gemiddelde waardestijging (of daling), die voortvloeit uit de herwaardering, wordt gecompenseerd door een evenredige tariefsverlaging (of evenredige tariefsverhoging). Daarmee bereikt de gemeente dat waardemutatie niet leidt tot een wijziging in de totale opbrengst, maar slechts tot individuele verschillen in aanslagen. Dat is het geval als de waarde van een woning meer of juist minder is gestegen dan het Wormerlandse gemiddelde. Dan levert de herwaardering een voordeel of juist een nadeel op voor de eigenaar. De WOZ-waarden voor het belastingjaar 2024 worden gebaseerd op het prijspeil 1 januari 2022. Deze waarde is in het vierde kwartaal 2023 bekend.

Naast bovengenoemd effect heeft WOZ-waardestijging een daling van de rijksinkomsten als gevolg. De gemeente ontvangt bij stijgende WOZ-waardes minder Algemene Uitkering. Het Rijk gaat ervan uit dat bij een stijging van de WOZ-waarde de lokale inkomsten van de gemeente stijgen door een hogere opbrengst OZB. Om de opbrengsten voor de gemeente gelijk te houden hanteren we volgens bestaand beleid voor het OZB-tarief naast de inflatiestijging ook een compensatiestijging in verband met de dalende Algemene Uitkering.

Roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting (RWWB)
Eigenaren en gebruikers van onroerend goed betalen gemeentelijke belastingen in de vorm van de onroerendezaakbelasting (OZB). Het is wettelijk mogelijk om ook voor eigenaren en gebruikers van roerende woon- en bedrijfsruimten (zoals woonboten en woonwagens) een gelijke belasting in te voeren, te weten de Roerende Woon- en bedrijfsruimte belasting (RWWB). Om eigenaren en gebruikers van roerend en onroerend goed gelijk te behandelen is het tarief van die belasting gelijk aan het tarief van de OZB.

Hondenbelasting
Onder de naam “hondenbelasting” heft de gemeente een belasting op het houden van honden binnen de gemeente. Belastingplichtige is de houder van de hond. Het aantal honden is bepalend voor de opbrengst van de belasting.

Onder de naam retributies heft de gemeente tarieven voor diverse typen van dienstverlening. Bij retributies is, anders dan bij belastingen, wél sprake van een directe relatie tussen de heffing en de gemeentelijke taakuitoefening. De belastingplichtige is de aanvrager van de dienst of degene voor wie de dienst is verleend. De geraamde opbrengsten mogen niet hoger zijn dan de geraamde kosten voor die taakuitoefening. Of gemeentelijke tarieven werkelijk kostendekkend zijn is een beleidskeuze.

In onderstaande tabel wordt aangegeven welke opbrengsten en retributies er zijn en hoeveel de inkomsten daarvan bedragen. Onderaan de tabel ziet u het totale nettoresultaat van de heffingen.

*) incl. areaaluitbreiding

Precariobelasting

Wat is precario?
Gemeenten kunnen precariobelasting heffen als vergoeding voor het gebruik van openbare grond. Voorbeelden van belaste voorwerpen zijn (sommige) kabels en leidingen, terrassen, bouwmaterialen (zoals containers), zonneschermen, luifels, lichtreclames en vlaggen. De precariobelasting wordt geheven voor het plaatsen van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. Het wordt wel gezien als de fiscale tegenhanger van een privaatrechtelijke vergoeding om de gemeentegrond te kunnen gebruiken. De precariobelasting valt toe aan de algemene middelen van de gemeente en is door de gemeente vrij besteedbaar. Er is geen verplichting om de geheven precariobelasting in te zetten voor uitgaven die samenhangen met de voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond.

Wat regelt de wet?
De Gemeentewet schrijft bij de precariobelasting alleen het belastbaar feit voor: het hebben van voorwerpen onder, op of boven gemeentegrond. Belastingplichtig is de houder van een dergelijk voorwerp. Niet belast is bijvoorbeeld een terras in de eigen achtertuin.

Belangrijke beperking
Hoewel dat niet in de wet tot uitdrukking is gebracht, geldt bij de heffing van de precariobelasting een belangrijke beperking. De precariobelasting kan niet worden geheven als de aanwezigheid van het voorwerp moet worden gedoogd op grond van een wettelijke of contractuele verplichting. Een voorbeeld: kabels van telecomnetwerken en kabeltelevisie moeten op grond van een wettelijk voorschrift worden gedoogd. Ook een terras op een verhuurd stuk gemeentegrond moet worden gedoogd. Belastingheffing is in die gevallen niet mogelijk.
Gemeenten kunnen ook geen precariobelasting heffen over netwerken die nutsbedrijven in, op of boven gemeentegrond exploiteren. Dat is sinds 1 juli 2017 in de Gemeentewet geregeld. De regeling voorkomt dat inwoners via de precario belasting moeten betalen aan een buurgemeente of -provincie waarvoor zij geen democratisch stemrecht hebben.

Keuzemogelijkheden gemeenteraad
Behalve het belastbaar feit kent de wet geen verdere aanwijzingen voor de heffing van de precariobelasting. De gemeenteraad heeft zodoende veel vrijheid bij de inrichting van deze belasting, in het bijzonder bij de aanwijzing van het delen van de gemeente waar wordt geheven, de tariefstelling en tariefsdifferentiatie.

Uitstel onderzoek naar precariobelasting
Op dit moment heft de gemeente Wormerland geen precariobelasting. Er is de raad een toezegging gedaan deze manier van belastingheffing te onderzoeken (raad van nov 2022 bij de vaststelling van de verordeningen en tarievennota 2023). Dit onderzoek is in verband met capaciteitsproblemen uitgesteld.

De gemeente kan kwijtschelding verlenen aan personen die niet in staat zijn om hun belasting te voldoen. Hiervoor zijn bij wet bepaalde normen aangegeven. Het kwijtscheldingspercentage voor de normbedragen bedraagt 100%. Kwijtschelding wordt verleend voor onroerendezaakbelasting, roerende woon- en bedrijfsruimtebelasting, afvalstoffenheffing en rioolrechten. Voor het jaar 2024 wordt verwacht dat aan kwijtschelding een bedrag wordt verstrekt van €165.000.

De tarieven voor 2024 worden primair aangepast aan de hand van het inflatiepercentage van 3,2%, tenzij nader beperkt door wettelijke tariefstellingen. Het is niet toegestaan meer dan 100% kostendekkend te zijn. Daarom is een 100% kostendekkende legesverordening risicovol. Wanneer nieuwe jurisprudentie tot een wijziging in de toe te rekenen kosten leidt, kan de kostendekkendheid overschreden worden. Door iets onder de 100% te blijven wordt dit risico opgevangen. Welke kosten toegerekend worden om de kostendekkendheid te berekenen moet duidelijk onderbouwd zijn.

Een aantal leges is niet kostendekkend. Volledig kostendekkend maken van alle leges is niet reëel te noemen. Zo zijn bijvoorbeeld evenementenvergunningen vanwege de maatschappelijke betekenis vaak niet kostendekkend. De legesopbrengst voor omgevingsvergunningen is sterk afhankelijk van grote projecten. De kostendekkendheid hiervan dient over de jaren heen gezien te worden.

De leges zijn onderverdeeld in drie titels:

Om de lokale lastendruk te berekenen tellen 3 belastingtarieven mee: tarieven van de OZB, afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Voor huurders telt alleen het tarief van afvalstoffen- en rioolheffing mee omdat huurders geen OZB betalen. Voor eigenaren van woningen gelden wel alle drie de genoemde belastingen.

Het tarievenbeleid in Wormerland is gebaseerd op twee uitgangspunten: inflatiecorrectie en kostendekkendheid. De belastingtarieven worden in 2024 verhoogd met 3,2% voor inflatie. Daarnaast heeft de WOZ-waardestijging een negatief effect op de Algemene Uitkering. Om de opbrengsten voor de gemeente gelijk te houden is een compensatiestijging van het OZB-tarief noodzakelijk. Voor wat betreft de retributies wordt gestuurd op kostendekkendheid. De tarieven worden formeel door de gemeenteraad vastgesteld bij de belastingvoorstellen die in december voorafgaand aan het begrotingsjaar worden aangeboden.

*) de OZB- en RZB-tarieven zijn afhankelijk van de totale WOZ-waarden, die pas aan het eind van het jaar bekend zijn. De tarieven 2024 worden bij het samenstellen van de Tarievennota berekend, en via dat document vastgesteld.

**) Vanaf 2022 geldt het variabele afvalstoffenheffingstarief. Het tarief is afhankelijk van hoe vaak de restafvalbak aan de weg wordt gezet in combinatie met het formaat van de bak (laagbouw) of hoe vaak men afval aanbiedt in de (ondergrondse) container voor restafval (hoogbouw). Daarmee hebben inwoners invloed op de hoogte van hun afvalstoffenheffing. In de begroting wordt de benodigde opbrengst bepaald naar aanleiding van de prognose van de werkelijke kosten. Het streven is een kostendekkend tarief. In de Tarievennota welke jaarlijks op de raadsagenda staat in december, volgt besluitvorming over de geldende tarieven voor het komende jaar. Voor het begrotingsjaar 2024 zijn de tarieven dus nog niet bekend.

***) Zoals in het GRP vermeld en besloten is, stijgt de rioolheffing jaarlijks met 2% vermeerderd met het desbetreffende inflatiepercentage (3,2%).

De activiteiten op het gebied van bedrijfsvoering worden uitgevoerd door OVER-gemeenten. Dit is de gezamenlijke werkorganisatie van de gemeente Wormerland en de gemeente Oostzaan. In deze paragraaf leest u een beknopte samenvatting van de Begroting 2024-2027 van OVER-gemeenten. Voor meer informatie verwijzen wij naar de begroting van OVER-gemeenten 2024-2027.

Het jaar 2024 zal onder andere in het teken staan van de verdere uitwerking van het plan van aanpak ‘Verbinding te OVER’ en de uitvoering ervan. Het plan van aanpak ‘Verbinding te OVER’ wordt gefaseerd uitgewerkt en geïmplementeerd, waarbij wij rekening houden met de urgentie van onderwerpen, uitvoerbaarheid in verband met beschikbare formatie en de beschikbare financiële middelen. In 2024 zal de focus meer verschuiven naar de onderwerpen die we niet acuut in 2023 hebben moeten oplossen en een langere doorlooptijd vergen. Hierbij kan worden gedacht aan de doorontwikkeling van managementinformatie, verdere verlaging van ziekteverzuim, strategische personeelsplanning en het verfijnen van het kantoorconcept.

Bestaande en nieuwe projecten die we voor 2024 verwachten zijn de structurele uitvoering van de omgevingswet, werkzaamheden in het kader van de vluchtelingencrisis, de huisvesting van verschillende doelgroepen, de ondersteuning van gedupeerden van de toeslagenaffaire en een aantal grote aanbestedingen binnen de bedrijfsvoering. Bij deze projecten leveren wij veelal de personele capaciteit om dit uit te voeren en te begeleiden. Voor enkele projecten, zoals de opvang van ontheemden uit de Oekraïne en de ondersteuning van gedupeerden van de toeslagenaffaire gelden specifieke financiële regelingen vanuit het Rijk. Vooralsnog gaan wij ervan uit dat deze middelen voldoende zijn om de kosten te dekken. Zodra hier andere inzichten ontstaan gaan we in gesprek met de gemeenten.

Personeel
In de huidige arbeidsmarkt hebben we te maken met steeds meer moeilijk te vervullen vacatures en moeten we extra aandacht besteden aan behoud en opleiding van onze collega’s. Het hoge ziekteverzuim en beperkte mogelijkheden tot vervanging van langdurig zieke collega’s binnen de budgettaire kaders leidt tot hoge werkdruk. OVER-gemeenten heeft beschikking over een bestemmingsreserve om nodige investeringen in de organisatie te doen om deze problematiek aan te pakken.

Huisvesting
OVER-gemeenten verwacht in 2023 de visie voor het kantoorconcept af te ronden. Ook heeft OVER-gemeenten in hun begroting opgenomen vanaf 2024 niet meer de eerste etage van het gemeentehuis Wormerland te huren. Dit betekent dat de huisvestingslasten vanaf 2024 met €52.000 zullen dalen voor OVER-gemeenten.

Financieel
In het volgende overzicht is de primaire begroting 2024 van OVER-gemeenten opgenomen, met de meerjarenbegroting 2025 t/m 2027. De berekening van de inflatie voor 2024 gebeurt op basis van de CPB-prognoses. In de personele lasten is 5,2% inflatie opgenomen voor 2024 (€829.239). Dit betreft een inschatting van de cao-verhoging van 2024 van het CPB (loonvoet sector overheid). Voor de overige lasten is rekening gehouden met 3,2% inflatie. Indien de werkelijke inflatie over 2024 afwijkt, is mogelijk een aanpassing in onze begroting 2024 nodig. In het meerjarenperspectief van de begroting is geen rekening gehouden met inflatie na 2024. De bijdrage van de gemeente Wormerland in 2024 aan OVER-gemeenten bedraagt €12.640.377 (dit bedrag is inclusief de bijdrage voor de uitvoering van de Wet Open Overheid ad €120.000, welke apart vermeld staat in onderstaande tabel).

Ratio weerstandsvermogen
OVER-gemeenten heeft een ratio weerstandscapaciteit bij de begroting 2024 van 0,6 (onvoldoende). Op basis van artikel 23 van de Gemeenschappelijke Regeling van OVER-gemeenten is de algemene reserve gemaximeerd op 2,5% van de lasten. De lage weerstandscapaciteit verhoogt het risico voor de deelnemende gemeenten.

Deze paragraaf is in de begroting 2022 voor het eerst opgenomen. Onze toezichthouder, de Provincie heeft om deze paragraaf gevraagd in verband met de verslechterde financiële positie bij gemeenten. De oorzaak van deze verslechterde financiële positie ligt in het overdragen van taken vanuit het Rijk zonder toereikende financiële middelen om deze taken uit te kunnen voeren. De financiële positie van gemeenten is hierdoor steeds meer onder druk komen te staan. Gevolg hiervan bij gemeenten zijn dat er steeds vaker bezuinigingsmaatregelen, ombuigingen en/of taakstellingen nodig zijn om de meerjarenbegroting sluitend te maken. In deze paragraaf wordt een totaalbeeld geschetst welke van deze zaken in de begroting van Wormerland aan de orde zijn.

In deze primaire programmabegroting 2024-2027 zijn de volgende zaken opgenomen:

Stelposten:

Toelichting:

1) De stelpost voor OZB ivm areaaluitbreiding is niet nieuw, die nemen we al langere tijd op in onze begroting, op basis van de verwachte nieuwbouw in de komende jaren.

2) Bij de inwerkingtreding van het BTW Compensatiefonds in 2003 heeft een uitname uit het gemeentefonds plaatsgevonden, om op macro-niveau de declaraties van het btw-compensatiefonds aan alle overheden te kunnen voldoen. Hieraan is op macro-niveau een bepaald maximum (drempel) gesteld. Gemeenten declareren jaarlijks hun compensabele btw via het bcf-compensatiefonds. Als alle gemeenten onder het plafond declareren wordt het overgebleven macro-budget verdeeld via de algemene uitkering. Het is toegestaan deze stelpost op te voeren tot de werkelijke hoogte van meest recente afrekening van het bcf (2022).

3) Sinds de decentralisatie van jeugdzorg is er een discussie op landelijk niveau gaande over de disbalans in kosten versus de rijksbijdragen van jeugdzorg. Al een aantal jaren ontvangen we steeds 1 jaar aanvullende jeugdgelden via de algemene uitkering vooruitlopend op een structurele bijdrage. Het uitblijven van de structurele verhoging hangt samen met de hervormingsagenda. Deze hervormingsagenda is een set met maatregelen en onderzoeken waaraan de gemeenten moeten voldoen om de kosten van jeugdzorg beheersbaar te maken en toekomstbestendig. In de meicirculaire 2023 is de vergoeding voor jeugdzorg verhoogd tot en met het jaar 2025. Vanaf 2026 mogen we een stelpost jeugdzorgmiddelen opnemen ter hoogte van de hierboven genoemde bedragen in de tabel.

Taakstellingen:
Van taakstellingen is geen sprake in deze begroting 2024-2027.

De BBV stelt een aantal kengetallen verplicht om op te nemen in de begroting. Hieronder staan de kengetallen per programma.

* Functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen banen). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen.

** Actuele gegevens niet (tijdig) beschikbaar bij bron Lisa

*De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar.
Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van het niet-werkende deel van de bevolking tot het werkende deel van de bevolking.

*De woonlasten zijn de OZB, riool- en afvalstoffenheffing van een woonhuis met (geschatte) gemiddelde WOZ-waarde .

In artikel 3.5 (Openbaarheidsparagraaf) van de Wet open overheid (Woo) is voorgeschreven dat in de begroting aandacht besteed moet worden aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van deze wet. In de jaarstukken dienen we verslag te doen van de uitvoering ervan, mede in relatie tot de in de begroting genoemde beleidsvoornemens. Deze verplichte paragraaf in de komende begrotingen en jaarstukken vloeit voort uit het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Deze voorgeschreven rapportering over de uitvoering van deze wet is bedoeld om een impuls te geven aan de actieve openbaarheid. 

De Woo bestaat uit twee soorten openbaarmaking, een passieve (openbaarmaking op verzoek) en een actieve (openbaarmaking uit eigen beweging). 

Passieve openbaarmaking 
De passieve openbaarmakingverzoeken worden behandeld door team juridische zaken. Alle bestuursorganen hebben dit jaar ook een Woo-contactpersoon aangewezen. Op de website is een formulier gelanceerd waardoor belangstellenden nu ook online een Woo-verzoek kunnen indienen. 

Actieve openbaarmaking
Voor de implementatie van de actieve openbaarmaking is een werkgroep Woo ingesteld, dat wordt getrokken door een externe projectleider. Er wordt een nulmeting uitgevoerd, zodat in kaart wordt gebracht waar de organisatie op dit moment staat. Dit vertrekpunt wordt meegenomen in de verdere vertaling van de Woo. 

Vanaf begin maart 2022 hebben wij als gemeente, als gevolg van de oorlog in Oekraïne, de taak om bij te dragen aan de opvang van Oekraïners in de regio. Dit heeft een flinke inzet gevraagd van de gehele organisatie. Alle afdelingen hebben hun aandeel gehad in deze forse opgave. Nog steeds is het alle hens aan dek om de 159 vluchtelingen uit Oekraïne in Wormerland en Oostzaan adequaat te huisvesten, begeleiden en te voorzien van financiële middelen. Vooralsnog is er geen zicht op vrede in Oekraïne. Dit betekent een voortzetting van de huidige opvang en dito intensieve extra werkzaamheden voor de OVER-organisatie.

Tijdelijke crisisopvang sporthal Wormer (Hub)
Van 8 maart tot 12 juli 2022 is Sporthal Wormer in de Spatterstraat in functie geweest als crisisnoodopvang. In deze periode zijn ruim 3.000 vluchtelingen opgevangen. De insteek is geweest om deze vluchtelingen in principe 1 nacht te verzorgen, te registreren en de vluchtelingen door te geleiden naar een meer structurele locatie voor langer verblijf. De totale kosten van de opvang in de Sporthal bedragen €1.662.877. Hiervan is reeds €1.575.852 gedeclareerd bij de Veiligheidsregio Zaanstreek Waterland (VrZW). De definitieve afrekening volgt in 2023. Met de gemeente Oostzaan is de afspraak gemaakt om eventueel niet vergoede kosten met betrekking tot deze opvang 50/50 te verdelen. 

Nood- en kortdurende opvang
Direct na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne kwam een grote stroom vluchtelingen op gang. Ook in Wormerland hebben we direct mensen een dak boven het hoofd geboden. In eerste instantie is gebruik gemaakt van hotels, B&B’s, recreatiewoningen en ook zijn direct 7 appartementen in de Gele Lisstraat ingericht. Aangezien opvang bij hotels en B&B’s niet geschikt zijn voor langere opvang is een leegstaand kantoorpand aan de Rigastraat gehuurd en verbouwd. 

Langdurige huisvesting
Momenteel vangen wij in de gemeente Wormerland 96 vluchtelingen op (stand augustus 2023). Deze plekken zijn verdeeld over gemeentelijke opvang, B&B’s en gastgezinnen. Daarnaast heeft gemeente Wormerland 32 woonunits aangeschaft voor langdurige huisvesting.
De units zijn geplaatst op de Poelweg en vanaf juli 2023 in gebruik genomen. Er zijn direct vluchtelingen in geplaatst, veelal uit de eigen gemeente. Deze vluchtelingen verbleven hiervoor in een plek die tijdelijk beschikbaar gesteld is zoals de Gele Lisstraat. 

De gemeente ontvangt een vergoeding van het Rijk op basis van werkelijke kosten voor transitie, verbouwing en realisatie van gebouwen voor opvang van deze vluchtelingen. 
De exploitatiekosten worden door het Rijk vergoed op basis van het normbedrag. Deze was bij aanvang van de oorlog gesteld op 100 euro per beschikbaar gesteld bed (plek) per dag. Vanaf 16 oktober 2022 is het normbedrag aangepast naar €83 per plek per dag. 

De vluchtelingen zijn als volgt over de gemeente verdeeld (stand aug 2023):

Overige zaken
Naast de huisvesting hebben wij op verschillende onderdelen stappen gezet om de opvang zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Zo zijn er nu afspraken met burgerzaken: dinsdag- en donderdagmiddag tussen 13:00 en 15:00 is het moment voor de nieuwe vluchtelingen om zich in te schrijven. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over leefgeld, school, werk, taalles en vervoer. Deze zaken moeten ook uit het normbedrag worden gefinancierd. 

Leerlingenvervoer Oekraïne
Gemeenten hebben de regie en verantwoordelijkheid voor het leerlingenvervoer aan Oekraïense leerlingen. Voor deze taak ontvangen we gelden via de algemene uitkering. 

Financiën
De financiën zijn een doorlopend proces. De gemaakte kosten van de noodopvang in Wormerland en uitgaven voor de huisvesting en de units zijn 100% declarabel. De uitvoeringskosten dienen te worden voorgefinancierd uit een vast normbedrag per gerealiseerde opvangplek per dag. Tot en met 15 oktober 2022 bedroeg dit bedrag per gerealiseerde opvangplek €100 per dag. Vanaf 16 oktober 2022 is dit normbedrag bijgesteld naar €83 per dag. Achteraf vindt een verrekening met het Rijk plaats op basis van werkelijke kosten. 

Doorkijk naar 2024
Voor 2024 gaan we ervan uit de opvang in de Rigastraat, Gele Lisstraat en de Poelweg nog in stand zijn in 2024. De locatie aan de Poelweg wordt waarschijnlijk in 2024 uitgebreid met andere doelgroepen (spoedzoekers en minderjarige alleenstaande asielzoekers).