Paragraaf Oekraïnecrisis

Vanaf begin maart 2022 is het oorlog in Oekraïne. Vele Oekraïense mensen zijn gevlucht, ook naar Nederland. Gemeenten hebben de taak om bij te dragen aan de opvang van Oekraïners. Dit doen we ook in Wormerland. De opvangopgave vraagt een flinke inzet van alle afdelingen van de organisatie. De inzet richt zich op het adequaat huisvesten en begeleiden van deze vluchtelingen. Ook voorzien we hen van financiële middelen en innen de eigen bijdrage van vluchtelingen met inkomen. Zolang de oorlog in Oekraïne voortduurt, moeten we de opvangopgave en dito intensieve extra werkzaamheden continueren. De Europese Regeling Tijdelijke Bescherming van Oekraïense vluchtelingen (RTB) is recent verlengd met een jaar. De RTB loopt tot 4 maart 2027. 

Van korte termijn opvang naar langdurige huisvesting
Per 1 april 2025 verblijven ruim 125.000 Oekraïense oorlogsvluchtelingen bij gemeenten in Nederland die recht hebben op tijdelijke bescherming op basis van de RTB. Hiervan worden bijna 95.000 vluchtelingen opgevangen in de gemeentelijke opvang (GOO). Alle opvangplekken zijn bezet. De instroom van Oekraïense vluchtelingen is hoger dan de uitstroom. Het Rijk roept gemeenten op om extra opvangplekken te realiseren. Er is per direct behoefte aan 14.000 extra opvangplekken. Het vinden van geschikte opvangplekken is echter een grote uitdaging. Het laaghangend fruit is inmiddels al geplukt. Nieuwe duurzame locaties hebben de voorkeur boven (crisis)noodopvangplekken. De ontwikkeling en realisatie daarvan vraagt om langere doorlooptijden en toekomstperspectief. Het Rijk financiert de kosten van de opvang voor 100%. Het Rijk werkt daarnaast aan een lange termijn handelingsperspectief voor deze opgave en gemeenten. 

Opvang in Wormerland
Ook in Wormerland hebben we direct vluchtelingen opvang geboden. Vrij snel na het uitbreken van de oorlog zijn vier opvanglocaties gerealiseerd in Wormer. Dit betreffen appartementen in de Gele Lisstraat en in de Bordwalserstraat, een voormalig kantoorpand aan de Rigastraat en zijn er woonunits aangeschaft en geplaatst op De Kleine Braak (naast de Poelweg). In 2024 hebben we ook 2 opvangplekken bij BB de Lepelaar en 2 plekken op de Vinkenstraat in Wormerveer. In totaal zijn er 145 plekken. Daarnaast vangen gastgezinnen een aantal Oekraïense vluchtelingen op. 

De Oekraïense vluchtelingen zijn als volgt over de gemeente verdeeld:

Het verschil tussen het aantal beschikbare bedden en bezette bedden komt doordat gezinssamenstellingen het niet altijd mogelijk maken om een optimale bezetting te realiseren.

Overige zaken en inning eigen bijdrage
Naast de huisvesting zijn op verschillende onderdelen stappen gezet om de opvang zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Gezien de omvang van het aantal vluchtelingen is er dagelijks maatschappelijke begeleiding aanwezig. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over school, werk, taalles, activiteiten en vervoer. Het verstrekken van ‘leefgeld’ voor personen in de gemeentelijke opvang Oekraïne valt vanaf 2024 niet meer binnen het normbedrag voor de gemeentelijke opvang maar wordt apart afgerekend op basis van werkelijke kosten. Leefgeld is een vergoeding die de gemeente aan de ontheemde kan geven ten behoeve van voedsel en eerste levensbehoeften.

Vanaf 1 januari 2025 innen we de verplichte eigen bijdrage voor Oekraïense vluchtelingen met betaald werk. Diegenen ontvangen dan ook geen leefgeld. De implementatie voor het innen van de eigen bijdrage was een omvangrijk proces. Inmiddels lopen de inningen en worden de inningen maandelijks geactualiseerd. We zien dat veel Oekraïners werken met tijdelijke contracten. Er zijn veel fluctuaties in inkomen of werkgever.

Leerlingenvervoer Oekraïne
Gemeenten hebben de regie en verantwoordelijkheid voor het leerlingenvervoer aan Oekraïense leerlingen. Voor deze taak ontvangen we gelden via de algemene uitkering. 

Bekostiging vanuit het Rijk
De gemeente ontvangt een vergoeding van het Rijk op basis van werkelijke kosten voor transitie, verbouwing en realisatie van gebouwen voor opvang van deze vluchtelingen. 
De exploitatiekosten worden door het Rijk vergoed op basis van het normbedrag. Deze was bij aanvang van de oorlog gesteld op € 100 per beschikbaar gestelde plek per dag. Daarna is de normvergoeding stapsgewijs verlaagd naar € 83,- en € 61,- per plek per dag. Per 1 januari 2025 is de vergoeding nogmaals naar beneden bijgesteld. De vergoeding bedraagt nu € 44,- per plek per dag. Als gemeenten significant meer kosten maken dan de uitkering op basis van de normbedragen, dan kan de gemeente de werkelijke meerkosten per opvangplek per dag declareren. 

Financiën
De financiën zijn een doorlopend proces. De gemaakte kosten van de noodopvang in Wormerland en uitgaven voor de huisvesting en de units zijn 100% declarabel. De uitvoeringskosten dienen te worden voorgefinancierd uit het vaste normbedrag per gerealiseerde opvangplek per dag. In 2022, 2023 en 2024 waren de kosten van de opvang in Wormerland lager dan de ontvangen vergoeding. Terugbetaling van het overschot aan het Rijk was niet nodig, maar mag op vrijwillige basis.
De bekostigingsmethodiek is (nog) niet verandert. We hebben de Oekraïnegelden kostenneutraal in de begroting staan (100% declarabel). Pas bij de jaarrekening 2025 weten we het effect van deze gewijzigde regeling.

Doorkijk naar 2026
Vanaf 25 september 2025 zijn de appartementen in de Gele Lisstraat niet meer beschikbaar voor de opvang. Deze appartementen worden gesloopt. Hiermee missen we 34 opvangplekken die vervangen moeten worden. Deze vervanging is gevonden met de aankoop van het pand Torenplein in Wormer. Daarnaast leveren we een extra bijdrage in de opvangopgave door ook in de voormalige pastorie 20 duurzame opvangplekken in gebruik te nemen. Voor 2026 en 2027 continueren we de opvang in de Rigastraat, Bordwalserstraat, De Kleine Braak en de Vinkenstraat.