Programma 6 - Bestuur en organisatie

Binnen het programma Bestuur en organisatie houden we ons bezig met: activiteiten die de gemeente Wormerland ontplooit op de terreinen van de bestuursorganen, communicatie, juridische zaken, kwaliteitszorg, algemene financiële zaken en belastingen.

Wormerland is een gemeente die dicht bij haar inwoners, ondernemers en verenigingen staat, met een krachtig en slagvaardig bestuur. De gemeente is de eerste overheid en deze nabijheid is van groot belang. Wij hebben oog en oor voor de behoeften binnen de gemeente. 

Bestuur en organisatie staan midden in de samenleving en zorgen in samenspraak met inwoners, bedrijven en instellingen op verantwoorde, doortastende, duurzame en voortvarende wijze voor een toekomst met goede dienstverlening en voorzieningen die aansluiten op de behoeften in de gemeente. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is een professioneel, krachtig, betrokken en nabij gemeentebestuur en ambtelijke organisatie. Wij stellen ons open op, waarbij de lijnen tussen bestuur en samenleving kort zijn. Burgerparticipatie is belangrijk om maatschappelijke opgaves adequaat aan te pakken.

Zowel de raad, het college en de ambtelijke organisatie spannen zich in voor (regionale) samenwerkingsvormen die eraan bijdragen dat we onze inwoners efficiënt en doelmatig kunnen bedienen. We zijn een betrouwbare partner in diverse samenwerkingsorganisaties, met een eigen inbreng die staat voor wat de gemeente nodig heeft en kan bieden. 

We staan voor overzichtelijke en transparante besluitvorming, helder taalgebruik en toegankelijkheid voor diverse doelgroepen. Om bestuurlijk slagvaardig te zijn en te blijven, moeten wij kunnen rekenen op een effectieve en efficiënte ambtelijke organisatie. Daarnaast is een goede afstemming met onze verbonden partijen vereist om onze doelen te bereiken.

Het thema bestuurlijke toekomst is zeer actueel binnen onze regio. We volgen de strategische besluitvorming in de omliggende gemeenten nauwgezet. Als gemeente is het continu onderwerp van gesprek hoe wij in de toekomst het beste vorm kunnen geven aan de dienstverlening aan inwoners en het voorzieningenniveau kunnen behouden.

In mei 2024 zijn we met de raden van Oostzaan en Landsmeer bij elkaar gekomen om het gesprek aan te gaan. Vertegenwoordigers van de drie raden vormen samen de Werkgroep WOL. Zij hebben gezamenlijk is een onderzoeksformulering opgesteld, welke als volgt luidt: “Hoe kunnen Wormerland, Oostzaan en Landsmeer komen tot een toekomstbestendige vorm van samenwerking?". De conclusies van het onderzoek zijn in maart 2025 aan de raden voorgelegd en daarop heeft de raad van Wormerland samen met de raden Oostzaan en Landsmeer besloten om de regionale werkgroep WOL te vragen de WOL+ (WOL met Edam-Volendam of Waterland) en WOL++ (WOL met Edam-Volendam en Waterland) varianten verder te verkennen. Dit, om te onderzoeken of er in deze gemeenten draagvlak is om samen de mogelijkheden te onderzoeken van een sterke groen-blauwe landelijke gemeente. Daarnaast wordt gesproken door de WOL-raden over het laten doen van een aanvullend financieel onderzoek naar de WOL-variant. Inmiddels zijn de onderzoeken opgeleverd en bespreekt de raad de uitkomsten in het najaar van 2025.

We voeren verantwoord financieel beleid. Wij anticiperen op veranderingen die plaatsvinden in de financiële verhoudingen met het Rijk en maken ons in de diverse belangenorganisaties sterk voor de positie van (kleine) gemeenten. De huidige onzekerheden benadrukken het belang om een evenwichtig risicomanagement te voeren. De omgeving verandert continu en wordt steeds complexer. We zoeken hierbij een gezonde balans tussen risico’s afwegen en ondernemend zijn.

Hieronder leest u een toelichting van de verschillen groter dan €25.000 van de producten ten opzichte van de (geactualiseerde) begroting 2025.

Algemene Reserve
De voornaamste functie van de algemene reserve is de bufferfunctie. Deze functie heeft als rol om fluctuaties in de exploitatiesfeer in de toekomst te kunnen opvangen; de voordelige resultaten van jaarrekeningen worden toegevoegd, terwijl nadelige saldi eraan onttrokken kunnen worden. Daarnaast dient de Algemene reserve ter afdekking van de risico's. In het beleidskader 'Risicomanagement en weerstandsvermogen Wormerland' is vastgelegd dat het weerstandsratio minimaal 1,0 moet zijn (voldoende) maar dat we streven naar een ratio van 1,5 (ruim voldoende). Deze ratio geeft de verhouding weer tussen de risico's en de beschikbare gelden om die risico's te kunnen dragen indien ze zich voordoen. Belangrijk uitgangspunt is dat de Algemene Reserve niet als algemeen (incidenteel) dekkingsmiddel ingezet kan worden zolang de hoogte van de Algemene Reserve onvoldoende is (< ratio 1). Zie voor de uitgebreide toelichting in de paragraaf 'Weerstandsvermogen en risicobeheersing' in deze Begroting.

Wat is het surplus?
De risico's zoals benoemd in de Paragraaf Weerstandsvermogen zijn gekwantificeerd. Dat betekent dat er een lijst met risico's is benoemd met een risico-bedrag. Vervolgens is er een kans bepaald dat dat risico zich voordoet. Het totaal van onze berekening is de hoogte van wat er in de Algemene Reserve moet zitten om ratio 1 te hebben. Anders gezegd: als je ratio van 1,0 zit er precies genoeg in de Algemene reserve om je risico's af te dekken. Al het geld wat daarboven nog in je Algemene reserve aanwezig is is het surplus. 

Surplus inzetten
Sinds de begroting 2025 is het (onder bepaalde voorwaarden) toegestaan 10% het surplus in te zetten als structureel dekkingsmiddel in de begroting. Bij de Kadernota 2026 (Duurzaam begrotingsevenwicht) is er een deel van dit surplus ingezet om de begroting structureel dekkend te maken. Er is €250.000 ingezet vanaf het jaar 2028.

Reserve Bestuurlijke toekomst
Deze reserve is nieuw gevormd naar aanleiding van het collegeprogramma 2022-2026. De financiële mutaties die uit dit collegeprogramma volgden zijn verwerkt in de 1e begrotingswijziging van 2023 (raad nov 2022). Hierin staat dat er in 2023 en in 2024 €50.000 wordt toegevoegd aan deze reserve. De raad heeft al eerder (Najaarsbericht 2021) €25.000 beschikbaar gesteld voor de kosten die gemaakt worden in het kader van de bestuurlijke toekomst. In totaal is er dus €125.000 beschikbaar gesteld. De werkelijke kosten worden onttrokken uit deze reserve.

In het jaar 2026 zijn alle reserves strenger beoordeeld dan normaal en zijn er 4 reserves (deels) vrijgevallen in de Kadernota 2026 (Duurzaam begrotingsevenwicht (DBE)) ten gunste van de Algemene Reserve. Eén van deze DBE-reservemutaties is dat er €25.000 extra uit de reserve Bestuurlijke toekomst onttrokken wordt in het jaar 2026.

Reserve Collegewissel
Deze reserve is nieuw gevormd in 2023 (raad dec 2023). Het doel van deze reserve is (gedeeltelijke) dekking van kosten bij vertrek/vervanging van collegeleden. De kosten die gepaard gaan met collegewisselingen fluctueren enorm. Per wisseling van collegelid zijn de kosten ook zeer verschillend (afhankelijk van leeftijd vertrekkende leden, ervaring van nieuwe leden en eventuele verhuiskosten). Door het jaarlijks €5.000 toevoegen (vanaf 2024) aan deze reserve worden de kosten van deze wisselingen verspreid over de jaren (begrotingsrust). De kosten die te maken hebben met collegewisselingen worden verantwoord op het product 'College' in Programma 6. Deze kosten mogen volgens raadsbesluit (Najaarsbericht 2023, raad dec 2023) zonder nieuw raadsbesluit gedekt worden uit deze reserve. Het saldo van de reserve 'Collegewissel' is volledig beschikbaar als dekking voor de kosten die voortvloeien uit de eerstvolgende gemeenteraadsverkiezing in 2026. 

Bestemmingsreserve Veilig wonen (politieke ambtsdragers)
De veiligheid van decentrale bestuurders is een vereiste voor het goed functioneren van het openbaar bestuur. Per 1 oktober 2023 is de werkgeversverantwoordelijkheid voor hun veiligheid daarom verscherpt in een wijziging van de Regeling rechtspositie decentrale politieke ambtsdragers. Ten behoeve van een veilige woonplek krijgen decentrale bestuurders een beveiligingsadvies op maat aangeboden. Gemeenten dienen op basis van de nieuwe regeling het beveiligingsadvies altijd over te nemen en de uitvoering van de veiligheidsmaatregelen te bekostigen. Voor de uitvoering van deze regeling ontvangt de gemeente € 7.062 per jaar voor de periode 2023 tot en met 2026 (septembercirculaire 2023). We reserveren deze gelden door ze toe te voegen aan de nieuw in te stellen Reserve ‘Veilig wonen (politieke ambtsdragers)’ (besluit Najaarsbericht 2023, raad dec 2023). De werkelijk gemaakte kosten onttrekken we aan deze reserve. Er zijn nog geen onttrekkingen bekend die ten laste van deze reserve komen.

Egalisatiereserve Algemene Uitkering
De hoogte van de algemene uitkering fluctueert enorm door wijzigingen op de rijksbegroting. Deze fluctuaties in onze belangrijkste inkomstenbron bemoeilijken het begroten en daarmee samenhangend de beleidskeuzes die de raad kan maken. Deze reserve was bedoeld om deze fluctuaties incidenteel op te kunnen vangen. In het jaar 2026 zijn alle reserves strenger beoordeeld dan normaal en zijn er 4 reserves (deels) vrijgevallen in de Kadernota 2026 (Duurzaam begrotingsevenwicht (DBE)) ten gunste van de Algemene Reserve. Eén van deze DBE-reservemutaties is dat deze egalisatiereserve vervalt in 2026. 

Bestemmingsreserve pensioenen wethouders
De verplichte hoogte van de voorziening Pensioenen wethouders fluctueert (door actuariële berekeningen, wijzigingen in rekenrente, wijzigingen in wetgeving rond pensioenleeftijd, toetreden nieuwe wethouders e.d.). Dit zorgt voor schommelingen op de exploitatie. Om begrotingsrust te creëren heeft de raad (juli 2023) een Egalisatiereserve ingesteld. Het doel van deze reserve is om toekomstige mutaties op de (verplichte) voorziening te egaliseren. 

In 2028 gaan de pensioenen wethouders over van de gemeentes naar het ABP. De gemeente Wormerland moet bij de overgang de pensioenwaarde overmaken naar het ABP. Hoe hoog dit bedrag is is nog niet bekend. De gemeente Wormerland hanteert een dekkingsgraad 100%. Het ABP hanteert (waarschijnlijk) een hogere dekkingsgraad. Als het ABP inderdaad een hogere dekkingsgraad hanteert betekent dit een (incidenteel) financieel nadeel voor de gemeente Wormerland in het jaar 2027 of 2028. Deze reserve pensioenen wethouders kan ingezet om dit risico (deels) op te vangen.

Voorziening pensioenen wethouders
Deze voorziening wordt jaarlijkse (verplicht) bijgesteld naar aanleiding van de actuele actuariële waardeberekeningen van de pensioenverplichtingen voor wethouders en voormalige wethouders. Deze berekening wordt door een extern actuarieel bureau opgesteld omdat het specifieke kennis betreft. (Oud-)wethouders kunnen te allen tijde hun pensioen opeisen om ergens anders hun pensioen te beleggen. Omdat de pensioenen direct opeisbaar zijn moet de hoogte van de voorziening volgens de financiële richtlijnen verplicht gelijk zijn aan deze waardeberekeningen.

Uit deze voorziening worden de werkelijke pensioenlasten betaald en worden de ingehouden pensioenpremies toegevoegd aan de voorziening. Daarnaast wordt er jaarlijkse een vast bedrag, conform begroting, toegevoegd aan deze voorziening (€104.372). 

In 2028 gaan de pensioenen wethouders over van de gemeentes naar het ABP. De gemeente Wormerland moet bij de overgang de pensioenwaarde overmaken naar het ABP. Hoe hoog dit bedrag is is nog niet bekend. De gemeente Wormerland hanteert een dekkingsgraad 100%. Het ABP hanteert (waarschijnlijk) een hogere dekkingsgraad. Als het ABP inderdaad een hogere dekkingsgraad hanteert betekent dit een (incidenteel) financieel nadeel voor de gemeente Wormerland in het jaar 2027 of 2028. Deze reserve pensioenen wethouders kan ingezet om dit risico (deels) op te vangen.

Voorziening verlofsparen
In de cao hebben medewerkers vanaf 2022 de mogelijkheid om opgebouwde bovenwettelijke verlofuren om te zetten naar verlofsparen. Deze verlofspaaruren kunnen op een later moment worden gebruikt om bijvoorbeeld een sabbatical te nemen. Het hebben van deze voorziening is een verplichting. De medewerkers van de gemeente Wormerland zijn de gemeentesecretaris en de griffie.

Voorziening vervroegd pensioen (RVU)
Het doel van deze voorziening is te voldoen aan de verplichting om voor personeel die met vervroegd pensioen gaat geld te reserveren. De werkelijke datum van het vervroegd pensioen is niet van belang. We zijn verplicht direct een voorziening te maken voor de gehele looptijd van het vervroegd pensioen (dus tot aan de AOW-gerechtigde leeftijd). Per eind 2025 is deze voorziening leeg omdat er geen betalingsverplichtingen zijn.

Voorziening wachtgelden gewezen wethouders
Als gevolg van de wisseling van wethouders in het in 2022 (door verkiezingen) zijn er wachtgeldverplichtingen ontstaan aan de vertrekkende wethouders. We zijn verplicht voor de maximale wachtgeldverplichting een voorziening te vormen. Elk jaar beoordelen we opnieuw hoeveel de maximale wachtgeldverplichting nog is. Uit deze voorziening worden de werkelijke wachtgelden betaald en werkgeverslasten afgedragen (sociale lasten). Per 2025 zijn er geen wachtgeldverplichtingen gewezen wethouders meer en is de voorziening dan ook leeg. Per eind 2025 is deze voorziening leeg omdat er geen betalingsverplichtingen zijn.