Paragraaf Oekraïnecrisis

Oekraïnecrisis
Sinds maart 2022 is het oorlog in Oekraïne. Wij hebben als gemeente de taak om Oekraïense vluchtelingen op te vangen. Inmiddels worden circa 220 vluchtelingen opgevangen in Wormerland en Oostzaan. Dit vraagt een flinke inzet van de gehele OVER-organisatie. Alle afdelingen hebben een aandeel in deze forse opgave. De inzet richt zich op het adequaat huisvesten, begeleiden en voorzien van financiële middelen voor deze vluchtelingen. Vooralsnog is er geen zicht op vrede in Oekraïne. Dit betekent een voortzetting van de huidige opvang en dito intensieve extra werkzaamheden voor de OVER-organisatie.

Van korte termijn opvang naar langdurige huisvesting
Per 1 januari 2025 staan er zo’n 122.000 Oekraïense oorlogsvluchtelingen bij gemeenten in Nederland geregistreerd. Nog steeds is er wekelijks nieuwe instroom van zo’n 250 tot 550. De uitstroom van deze vluchtelingen is minimaal. De bezettingsgraad van de opvangplekken bedraagt 99,6%. Dit betekent dat er bijna geen opvangplekken meer beschikbaar zijn. Het Rijk stimuleert gemeenten om nieuwe opvangplekken te realiseren. Vooralsnog wordt dit vanuit het Rijk kostendekkend gefinancierd. Met het voortduren van de oorlog en daarmee de rijksopgave van opvang, ligt de focus op locaties waar voor langere tijd duurzame opvang geboden kan worden.

In Wormerland wordt opvang gerealiseerd op vier locaties in Wormer, één in Jisp en één in Wormerveer (via WormerWonen). Dit betreffen appartementen in de Gele Lisstraat en in de Bordwalserstraat, een voormalig kantoorpand aan de Rigastraat en woonunits op De Kleine Braak (naast de Poelweg). In Jisp wordt 1 kamer gehuurd bij B&B de Lepelaar. Van WormerWonen wordt een studio gehuurd bij de Amandelbloesem. In totaal zijn er 146 plekken. Daarnaast vangen gastgezinnen een aantal Oekraïense vluchtelingen op.
De locatie aan De Kleine Braak is eind december 2024 uitgebreid met 29 flexwoningen voor andere doelgroepen (spoedzoekers, starters en statushouders). Deze woningen zijn door woningcorporatie Parteon gerealiseerd. 

De Oekraïense vluchtelingen zijn als volgt over de gemeente verdeeld per 31 december 2024:

Het verschil tussen het aantal beschikbare bedden en bezette bedden komt doordat gezinssamenstellingen het niet altijd mogelijk maken om een optimale bezetting te realiseren.

Overige zaken
Naast de huisvesting zijn op verschillende onderdelen stappen gezet om de opvang zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Zo is de begeleiding geïntensiveerd en zijn er afspraken gemaakt met burgerzaken voor het inschrijven van de nieuwe vluchtelingen, scholen, werk, taalles en vervoer. 

Leerlingenvervoer Oekraïne
Gemeenten hebben de regie en verantwoordelijkheid voor het leerlingenvervoer aan Oekraïense leerlingen. Voor deze taak ontvangen we gelden via de algemene uitkering. 

Eigen bijdragen en leefgeld 
Vanaf 1 juli 2024 is het verplicht voor gemeenten het leefgeld in te trekken én een eigen bijdrage te innen. Het gaat om volwassen Oekraïners (18 jaar en ouder) met een baan, een WW-uitkering, een toeslag of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Zij betalen €105 per persoon voor gas, water en elektriciteit. Het maximum ligt op €210 per gezin. Als er wordt gekookt in de gemeentelijke opvang krijgen deze ontheemden ook een rekening, zelfs als ze niet altijd mee-eten. De kosten: iets meer dan €240 per persoon. Voor gezinnen geldt maximaal €484,96. Daarbij wordt er nadrukkelijk gestreefd dat betaald werk meer moet opleveren voor de vluchtelingen dan het leefgeld, werken moet namelijk blijven lonen. Gemeente Wormerland laat bij de beoordeling van de eigen bijdrage 15% boven de geldende leefgeldnorm vrij. De implementatie voor het innen van de eigen bijdrage moet voor 1 januari 2025 gereed zijn. De OVER-organisatie zal dit voor Wormerland gaan uitvoeren. De invoering van deze eigen bijdrage en het inningsproces heeft vele uitdagingen. Het is bijvoorbeeld lastig om erachter te komen hoeveel Oekraïners precies verdienen, informatie die nodig is om te bepalen of ze de bijdrage moeten betalen. De invoering van de eigen bijdrage vraagt daarom om extra ambtelijke capaciteit. Per 1 januari 2025 is gestart met de inning van de eigen bijdrage. 

Bekostiging vanuit het Rijk
De gemeente ontvangt een vergoeding van het Rijk op basis van werkelijke kosten voor transitie, verbouwing en realisatie van gebouwen voor opvang van deze vluchtelingen. De exploitatiekosten worden door het Rijk vergoed op basis van het normbedrag. Deze was bij aanvang van de oorlog gesteld op €100 per beschikbaar gesteld bed (plek) per dag. Vanaf 16 oktober 2022 is het normbedrag aangepast naar €83 per plek per dag en vanaf 1 januari 2024 verder verlaagd naar €61 per plek per dag. Vanaf 1 januari 2025 is het normbedrag op €44 per plek per dag vastgesteld. Gemeenten die niet uitkomen met deze vergoeding, kunnen een aanvulling aanvragen bij het Rijk. Uitgangspunt was en blijft dat gemeenten de opvang kostenneutraal kunnen uitvoeren.  
Het verstrekken van ‘leefgeld’ voor personen in de gemeentelijke opvang Oekraïne valt vanaf 2024 niet meer binnen het normbedrag voor de gemeentelijke opvang maar wordt apart afgerekend op basis van werkelijke kosten. Leefgeld is een vergoeding die de gemeente aan de ontheemde kan geven ten behoeve van voedsel en eerste levensbehoeften.

Financieel
De financiën zijn een doorlopend proces. De kosten zijn te verdelen in 3 stromen:

-transitiekosten i.v.m. huisvesting (incl. units): 100% declarabel
-leefgeldvergoedingen gemeentelijk en particulieren opvang: 100% declarabel
-huisvestingskosten (huur, energie, abonnementen, belastingen e.d.): hiervoor ontvangen we een normbedrag per beschikbaar bed per nacht.

Reserve Opvang ontheemden
Net als in 2022 en 2023 zijn in 2024 de huisvestingskosten lager dan de ontvangen normvergoeding. Het overschot mag de gemeente houden. In 2022 en 2023 zijn de overschotten in de Algemene Reserve gestort (conform raadsbesluit bestemming jaarrekeningresultaat 2023). 
In het Najaarsbericht 2024 is een nieuwe reserve ingesteld voor de Opvang ontheemden (raad dec 2024). Gelden die over houden op de rijksbijdrage m.b.t. de Oekraïnecrisis worden vanaf 2024 in deze reserve gestort. Over het jaar 2024 hebben we recht op €1.398.600 meer dan we kosten maakten. Dit overschot is in 2024 in de reserve Opvang ontheemden gestort.