Vanaf begin maart 2022 hebben wij als gemeente, als gevolg van de oorlog in Oekraïne, de taak om bij te dragen aan de opvang van Oekraïners in de regio. Dit heeft een flinke inzet gevraagd van de gehele organisatie. Alle afdelingen hebben hun aandeel gehad in deze forse opgave. Nog steeds vraagt de opvang van de circa 200 vluchtelingen uit Oekraïne in Wormerland en Oostzaan veel van de OVER-organisatie. De inzet richt zich op het adequaat huisvesten, begeleiden en voorzien van financiële middelen voor deze vluchtelingen. Vooralsnog is er geen zicht op vrede in Oekraïne. Dit betekent een voortzetting van de huidige opvang en dito intensieve extra werkzaamheden voor de OVER-organisatie.
Van korte termijn opvang naar langdurige huisvesting
Per 1 augustus 2024 staan er ruim 114.000 Oekraïense oorlogsvluchtelingen bij gemeenten in Nederland geregistreerd. De bezettingsgraad van de opvangplekken bedraagt 98,6%. Nog steeds melden wekelijks zo’n 300 tot 500 Oekraïners zich aan bij de landelijke HUB’s voor opvang. Het vinden van geschikte opvangplekken is een dagelijkse uitdaging. Crisisnoodopvangplekken zijn vol. Daarom wordt de focus verlegd naar locaties waar voor langere tijd duurzame opvang geboden kan worden. Vooralsnog wordt dit vanuit het Rijk kostendekkend gefinancierd.
In Wormerland wordt opvang gerealiseerd op vier locaties in Wormer. Dit betreffen appartementen in de Gele Lisstraat en in de Bordwalserstraat, een voormalig kantoorpand aan de Rigastraat en zijn er woonunits aangeschaft en geplaatst op De Kleine Braak (naast de Poelweg). In totaal zijn er 142 plekken (stand beschikbaar medio augustus ’24). Daarnaast vangen gastgezinnen een aantal Oekraïense vluchtelingen op.
De Oekraïense vluchtelingen zijn als volgt over de gemeente verdeeld:
Overige zaken
Naast de huisvesting zijn op verschillende onderdelen stappen gezet om de opvang zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Zo zijn er nu afspraken met burgerzaken: dinsdag- en donderdagmiddag tussen 13:00 en 15:00 is het moment voor de nieuwe vluchtelingen om zich in te schrijven. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over maatschappelijke begeleiding, leefgeld, school, werk, taalles en vervoer.
Vanaf 1 juli 2024 is het verplicht voor gemeenten om het leefgeld in te trekken én een eigen bijdrage te innen voor Oekraïense vluchtelingen met betaald werk. Daarbij wordt er nadrukkelijk gestreefd dat betaald werk meer moet opleveren voor de vluchtelingen dan het leefgeld, werken moet namelijk blijven lonen. Gemeente Wormerland verstrekt reeds geruime tijd geen leefgeld meer aan Oekraïners met betaald werk. De implementatie voor het innen van de eigen bijdrage moet voor 1 januari 2025 gereed zijn. De OVER-organisatie zal dit voor Wormerland gaan uitvoeren. De invoering van deze eigen bijdrage vraagt om extra ambtelijke capaciteit.
Leerlingenvervoer Oekraïne
Gemeenten hebben de regie en verantwoordelijkheid voor het leerlingenvervoer aan Oekraïense leerlingen. Voor deze taak ontvangen we gelden via de algemene uitkering.
Bekostiging vanuit het Rijk
De gemeente ontvangt een vergoeding van het Rijk op basis van werkelijke kosten voor transitie, verbouwing en realisatie van gebouwen voor opvang van deze vluchtelingen.
De exploitatiekosten worden door het Rijk vergoed op basis van het normbedrag. Deze was bij aanvang van de oorlog gesteld op €100 per beschikbaar gesteld bed (plek) per dag. Vanaf 16 oktober 2022 is het normbedrag aangepast naar €83 per plek per dag. Vanaf 1 januari 2024 is het bedrag nogmaals aangepast naar €61 per plek per dag. Het verstrekken van ‘leefgeld’ voor personen in de gemeentelijke opvang Oekraïne valt vanaf 2024 niet meer binnen het normbedrag voor de gemeentelijke opvang maar wordt apart afgerekend op basis van werkelijke kosten. Leefgeld is een vergoeding die de gemeente aan de ontheemde kan geven ten behoeve van voedsel en eerste levensbehoeften.
Financiën
De financiën zijn een doorlopend proces. De gemaakte kosten van de noodopvang in Wormerland en uitgaven voor de huisvesting en de units zijn 100% declarabel. De uitvoeringskosten dienen te worden voorgefinancierd uit het vaste normbedrag per gerealiseerde opvangplek per dag. In 2022 en 2023 waren de kosten van de opvang in Wormerland lager dan de ontvangen vergoeding. Terugbetaling aan het Rijk van het overschot was niet nodig (vrijwillig). Het normbedrag per plek per dag is vanaf 2024 naar beneden bijgesteld en het leefgeld is afgezonderd van dit normbedrag vanaf 2024. Verder is de bekostigingsmethodiek (nog) niet verandert. Als gemeenten significant minder kosten maken dan de uitkering op basis van de normbedragen, dan is het verzoek aan de gemeente om eventuele overschotten, vrijwillig, terug te storten naar het Rijk. (Vooralsnog) is een eventuele terugbetaling van meerontvangsten nog steeds op vrijwillige basis. We hebben de Oekraïnegelden kostenneutraal in de begroting staan (100% declarabel). Pas bij de jaarrekening 2024 weten we het effect van deze gewijzigde regeling.
Doorkijk naar 2025
Voor 2025 gaan we ervan uit de opvang in de Rigastraat, Bordwalserstraat en De Kleine Braak gecontinueerd worden. De appartementen in de Gele Lisstraat zullen gesloopt worden. Voor die opvangplekken zullen we een alternatief moeten realiseren. De locatie aan De Kleine Braak is vanaf 2025 uitgebreid met 29 flexwoningen voor andere doelgroepen (spoedzoekers, starters en statushouders).